|
|
تاریخ چاپ : |
2025 Jul 03 |
www.mohtadeen.com |
| لینک مشاهده : |
|
عـنوان : |
توسل |
|
بسم الله الرحمن الرحيم الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی رسول الله و علی آله و اصحابه الی یوم الدین و اما بعد :
مسلمان بر اين باور است كه خداوند از ميان اعمال انسان، شايسته ترين آنها و از ميان افعال او، پاكترين آنها را مىپسندد، و از ميان بندگانش نيكان را دوست دارد. خداوند از بندگانش خواسته است تا به او نزديك شوند و به او محبت كنند و توسل جويند. بنده نيز خواهان تقرب به خداست و بوسيله عبادات و اعمال نيك، خود را به خدايش نزديك مىكند، همواره از او مىخواهد و بوسيله اسماء حسنى و صفات والاى او و نيز ايمان و محبت به خدا و رسول، به او توسل مىجويد. يعنى از يكسو با اداى نماز و روزه و پرداخت زكاتهاى فرضى و نفلى و از سوى ديگر با اجتناب از محرمات و منهيات، خود را به خدا نزديك مىكند. مسلمان نه تنها وجهه هيچ مخلوقى را وسيله خواستن از خدا قرار نمىدهد، بلكه هيچيك از بندگان خدا را نيز وسيله تقرب به او نمىداند. زيرا ارزش صاحب وجهه و عمل او، متعلق به خود آن فرد است نه شخص ديگر، تا بتواند آنرا وسيله خواستن از خدا قرار دهد، خداوند به بندگانش اجازه نداده كه بوسيله اعمال ديگران به او توسل و تقرب جويند. بلكه فرموده كه ايمان و عمل صالح را وسيله قرار دهيد، زيرا تنها در سايه آن است كه روح و باطن انسان، پاك مىشود و شايسته تقرب به خدا مىگردد. اين عقيده مؤمن بر گرفته از دلايل عقلى و نقلى است كه بشرح آنها مىپردازيم.
دلايل نقلى: خداوند در خصوص اين عقيده (توسل) در آيات متعدد قرآن سخن گفته و آنرا روشن ساخته است، از جمله در آيه 10 سوره فاطر، مىفرمايد: « إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ» «سخن پاكيزه به سوى خدا اوج مىگيرد (صعود مىكند) و خدا كردار پسنديده را بالا مىبرد».
در آيه 51 سوره مؤمنون، مىفرمايد: « يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا» «اى پيامبران! روزى حلال بخوريد و كارهاى شايسته انجام دهيد».
در آيه 35 سوره مائده، مىفرمايد: « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ» «اى مؤمنان! از خدا بترسيد و براى تقرب به او وسيله بجوييد».
در آيه 57 سوره اسراء مىفرمايد: « أُولَئِكَ الَّذِينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ إِلَى رَبِّهِمُ الْوَسِيلَةَ» «كسانى را كه شما با فرياد، صدا مىزنيد (يعنى از آنها كمك مىخواهيد كه مشكل شما را بر طرف سازند) خود آنها براى تقرب به پروردگارشان، وسيله مىجويند (عبادت و طاعت مىكنند)».
در آيه 31 سوره آل عمران، مىفرمايد: « قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ» «(اى پيامبر! به مردم) بگو: اگر شما خدا را دوست داريد، از من (پيامبر) پيروى كنيد، تا خدا شما را دوست بدارد و گناهان شما را ببخشد».
در آيه 53 سوره آل عمران، مىفرمايد: « رَبَّنَا آَمَنَّا بِمَا أَنْزَلْتَ وَاتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فَاكْتُبْنَا مَعَ الشَّاهِدِينَ» «پروردگارا! ما به آنچه نازل كردهاى، ايمان آوردهايم و از پيامبر تو پيروى نمودهايم، پس ما را از زمره گواهان قرار بده».
در آيه 193 سوره آل عمران، مىفرمايد: « رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلْإِيمَانِ أَنْ آَمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآَمَنَّا رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ» «پروردگارا! ما (از پيامبر بزرگوار تو) شنيديم كه (مردم را) به ايمان آوردن به خدا، فرا مىخواند، ما ايمان آورديم (و نداى او را لبيك گفتيم) خداوندا! گناهان ما را بيامرز و بدىهاى ما را بپوشان و ما را همراه با نيكان بميران».
در آيه 180 سورهاعراف، مىفرمايد: « وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُوا الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَائِهِ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ» «خداوند داراى نامهاى زيبايست. او را با همان نامهاى ياد كنيد، و از كسانى كه نامهاى خدا را تحريف مىكنند، اجتناب ورزيد. (زيرا) آنان در آينده نزديك كيفر كار (بد) خود را خواهند ديد».
در آيه 19 سوره علق، مىفرمايد: « وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْ» «خدا را سجده كن و (بدين وسيله) به پروردگارت نزديك شو».
2- رسول خدا صلی الله علیه وسلم نيز از تقرب به خدا بوسيله عبادات و اعمال صالح، سخن گفته است: «إِنّ اللّهَ طَيّب فَلاَ يَقْبَلُ إِلاّ طَيّبا» «خداوند پاك است و غير از پاكى چيز ديگرى را نمىپذيرد». (مسلم، ترمذى و احمد).
در حديثى ديگر، مىفرمايد: «تَعَرّفْ إلَى اللّهِ فى الرّخَاءِ يَعْرِفْكَ فِى الشّدّة» «خدا را هنگام آسايش و خوشحالى بشناس تا او تو را در وقت مصيبت و گرفتارى، بشناسد». (ترمذى، حديث حسن).
در حديث قدسى آمده است كه خداوند مىفرمايد: «وَمَا تَقَرّبَ إلىّ عَبْدِى بشىءٍ أَحبّ إِلَىّ مِمّا افتَرَضْتُهُ عَليهِ وَلايَزَال عَبْدِى يَتَقَرّبُ إِلَىّ بِالنّوافِل حتّى أَحبّهُ» «بهترين وسيله تقرب بنده با من اداى فريضه است. بنده همواره با انجام عبادات نفلى (عباداتى كه واجب نيست) خودش را با من نزديك مىكند و سرانجام محبوب من قرار مىگيرد». (بخارى و مسلم).
در حديث قدسى ديگر، خداوند مىفرمايد: «وإِنّ تَقَرّب مِنّى شِبْرا تَقَرّبْتُ إليهِ ذِرَاعًا وَإن تَقَرّبَ إِلىّ ذِرَاعا تَقَرَّبْتُ مِنه بَاعًا وإن أَتَانِى يَمْشِى أتَيتُهُ هَرْوَلَةً» «اگر بنده، يك وجب به سوى من بيايد، من يك ذراع به او نزديك مىشوم. و اگر يك ذراع به سوى من بيايد، من چندين برابر آن، به او نزديك مىشوم، و اگر آرام آرام به سوى من بيايد، من دوان، دوان، به سوى او خواهم رفت». (بخارى و مسلم).
براى روشن شدن بيشتر مسأله توسل، در اينجا به حديث اصحاب غار اشاره مىكنيم، نقل است كه سه جوان وارد غارى شدند، ناگهان غار بوسيله سنگى كه از بالا بر دهانه آن افتاد، مسدود شد و آنها در آن غار گرفتار شدند. هر چه كوشش كردند كه آنرا از در غار بردارند، نتوانستند. بيكديگر گفتند: فقط يك راه وجود دارد، كه هر كدام به اعمال شايسته خود نگاه كنيد و بواسطه يكى از خالصترين آنها از خدا بخواهيد تا اين مشكل را بر طرف سازد، بدين جهت دست بدعا شدند و هر كدام از آنها به عمل صالحى كه انجام داده بود، متوسل شد و از خدا خواست تا آنها را نجات دهد. يكى از آنها به كار نيكى (خدمتى) كه براى پدر و مادر خود انجام داده بود متوسل شد.
ديگرى به ترك آنچه كه خدا برايش حرام كرده بود، متوسل شد. سومى به گردانيدن حق، صاحب حقى پس از اينكه آنرا نگهدارى كرده و رشد داده بود، متوسل شد. پس از آن، بدستور خدا صخره از در غار برداشته شد و آن سه نفر جان سالم بدر بردند. (بخارى و مسلم).
حديثى ديگر در مسلم و بعضى كتب حديث چنين ذكر شده: «أَقربُ ما يَكونُ العبدُ من رّبِه وَهو سَاجِدٌ» «نزديكترين حالت بنده با خدا، حالت سجده است».
در مسند امام احمد، در باب دعا حديثى به اين مضمون آمده است: «أسألُكَ اللهم بِكُلِّ اسْمٍ هُوَ لَكَ سَمَّيْتَ بِهِ نَفْسَكَ أَوْ عَلَّمْتَهُ أَحَداً مِنْ خَلْقِكَ أَوْ أَنْزَلْتَهُ فِى كِتَابِكَ أَوِ اسْتَأْثَرْتَ بِهِ فِى عِلْمِ الْغَيْبِ عِنْدَكَ أَنْ تَجْعَلَ الْقُرْآنَ رَبِيعَ قَلْبِى وَنُورَ صَدْرِى وَجَلاَءَ حُزْنِى وَذَهَابَ هَمِّى وَغَمِّى». «پروردگارا! بوسيله هر اسمى كه تو بر خود نهادهاى، يا در كتاب خود آنرا نازل كردهاى، يا آنرا به يكى از مخلوقات خود آموختهاى يا آنرا بصورت غيبى براى خود برگزيدهاى، از تو مىخواهم كه قرآن عظيم را باعث شادابى دل من، و روشنى سينهام و زدودن غم و اندوه و پريشانى من، قرار دهى».
و در حديثى ديگر، آنحضرت صلی الله علیه وسلم مىفرمايد: «لَقَدْ سَأَلَ هذَا باسْمِ اللّهِ الأعظمِ، الّذِى مَا سُئِلَ بِه إلا أعْطَى وَمَا دُعِىَ بِهِ إِلاّ أَجَابَ» «او خدا را توسط اسم اعظمش خواند كه هر كس او را با اين نام بخواند خواستهاش برآورده مىشود و دعايش قبول مىگردد».
3- توسل تمام پيامبران خدا كه در قرآن ذكرى از آنها بميان آمده، يا بوسيله اسماء و صفات خدا بوده و يا بوسيله ايمان و عمل صالح صورت گرفته است. هيچ پيامبرى غير از اسماء و صفات خداوند، و ايمان و عمل صالح، هرگز به چيز ديگرى، توسل نجسته است. حضرت يونس علیه السلام در دعاى توسل خود كه در آيه 87 سوره انبياء آمده، مىفرمايد: « لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ» «خداوندا! غير از تو، معبودى وجود ندارد، تو پاك و منزهى، همانا من جز ستمكاران بودهام».
در جاى ديگر، مىفرمايد: « إِنِّي عُذْتُ بِرَبِّي وَرَبِّكُم» «من به ذاتى كه پروردگار من و شماست، پناه مىبرم».
حضرت ابراهيم و اسماعيل إ، در دعاى توسل خود كه در آيه 127 سوره بقره آمده، چنين فرمودند: « رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ» «پروردگارا! از ما بپذير، بى گمان تو شنوا و دانا هستى».
حضرت آدم و حوا إ نيز در دعاى توسل خود كه در آيه 23 سوره اعراف آمده، چنين فرمودند:
« قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنْفُسَنَا وَإِنْ لَمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ» «پروردگارا! ما بر خويشتن ستم كردهايم، اگر ما را نبخشى و بر ما رحم نكنى، قطعا ما از زيانكاران خواهيم بود».
دلايل عقلى: 1- بىنيازى پروردگار، از يكسو و نيازمند بودن بندگان از سوى ديگر، اقتضا مىكند كه بندگان به پروردگار خود متوسل شوند، تا از اين رهگذر، بتوانند از آنچه كه مىترسند، نجات يابند و به آنچه كه دوست دارند، دسترسى پيدا كنند.
2- عدم آشنايى بنده به رفتار و كردارى كه موجب رضايت يا عدم رضايت خدا مىشود، لازم است كه وسيله، محدود در گفتار و كردارى باشد كه خداوند آنها را جايز گردانيده و پيامبر اكرم صلی الله علیه وسلم آنها را تبيين نموده است، بنابراين بايد به اعمال صالح و گفتار نيك، توسل جست، و از اعمال بد و سخن زشت، پرهيز نمود.
3- چون جايگاه و عزت شخص حاصل زحمات او نيست بلكه يك امر غير كسبى مىباشد، به اقتضاى عقل و خرد، اين عزت و كرامت ديگران نبايد وسيلهاى براى خواستن از خدا قرار گيرد، زيرا جاه و عزت يك فرد (اگر چه فرد بسيار با عظمت و كرامتى باشد) نمىتواند وسيله تقرب براى ديگران قرار گيرد.
وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین. وآخر دعوانا أن الحمدلله رب العالیمن.
مهتدین Mohtadeen.Com
|
|