2024 Nov 21

www.mohtadeen.com    

عـنوان    :       

بسم الله الرحمن الرحیم

عدالت صحابه رضی الله عنهم

مقاله ی زیر برگرفته از کتاب "پاسداری راستین از سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم" است.

نزد تمام فقهاء و محدثین و علماء و اصولیین همه‌ ی اصحاب عادل هستند و عدالت آنها به معنی: دروغ نگفتن بر رسول الله صلی الله علیه وسلم است. چون قوت ایمان و اخلاق و تقوی، آنان را از دروغ و امور پست دور کرده است و از این بد اخلاقی‌ ها خیلی برتر والاتر هستند. عدالت آنها به معنی معصوم بودن از گناه و اشتباه و خطا نیست. هیچ کدام از بزرگان علم و دانش چنین چیزی را نگفته ‌اند. تنها گروهی مبتدع و اهل هوی، منکر عدالت صحابه بوده ‌اند که خوشبختانه قابل اعتماد نیستند و بدون دلیل این اصل را انکار کرده‌ اند، چون مجالی نداریم که به نقد و نظر و دیدگاه آنها بپردازیم به این توضیحات مختصر بسنده می‌ کنیم.

عدالت صحابه با قرآن و سنت صحیح ثابت شده است.

1.   قرآن: آیه‌ ی 143 سوره‌ ی بقره:

﴿وَكَذَٰلِكَ جَعَلۡنَٰكُمۡ أُمَّةٗ وَسَطٗا﴾ یعنی: «شما را امتی وسط و میانه رو قرار دادیم» وسط در هر چیزی یعنی بهترین و عادل ‌ترین آن.

2.   آیه‌ ی 110 سوره ی آل عمران:

﴿كُنتُمۡ خَيۡرَ أُمَّةٍ أُخۡرِجَتۡ لِلنَّاسِ تَأۡمُرُونَ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَتَنۡهَوۡنَ عَنِ ٱلۡمُنكَرِ وَتُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِۗ﴾ یعنی: «شما بهترین قومی هستید که به سود مردم خارج شده‌ اید. به خوبی‌ ها سفارش و از بدی‌ ها نهی می کنید و به الله ایمان دارید». بدون شک مخاطب اصلی اصحاب هستند.

3.   آیه‌ ی 100 سوره ی توبه:

﴿وَٱلسَّٰبِقُونَ ٱلۡأَوَّلُونَ مِنَ ٱلۡمُهَٰجِرِينَ وَٱلۡأَنصَارِ وَٱلَّذِينَ ٱتَّبَعُوهُم بِإِحۡسَٰنٖ رَّضِيَ ٱللَّهُ عَنۡهُمۡ وَرَضُواْ عَنۡهُ﴾ یعنی: «الله از پیشتازان اولین مهاجرین و انصار و کسانی که با نیکی از آنها پیروی کردند، راضی و خشنود است و آنها هم از الله راضی هستند».

4.   آیه‌ ی 18 سوره‌ ی فتح:

﴿لَّقَدۡ رَضِيَ ٱللَّهُ عَنِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ إِذۡ يُبَايِعُونَكَ تَحۡتَ ٱلشَّجَرَةِ﴾ یعنی: «الله از مؤمنانی که زیر درخت با تو بیعت کردند راضی و خشنود است».

5.   آیه‌ ی 29 سوره‌ ی فتح:

﴿مُّحَمَّدٞ رَّسُولُ ٱللَّهِۚ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥٓ أَشِدَّآءُ عَلَى ٱلۡكُفَّارِ رُحَمَآءُ بَيۡنَهُمۡۖ﴾ یعنی: «محمد رسول و فرستاده ی الله است و یارانی که همراه او هستند با دشمنان خشن و با مسلمانان مهربان اند».

این آیات و آیات بی شمار دیگری ایمان و صداقت و بزرگی صحابه را بیان می‌ کنند. چه تأییدی بالاتر بعد از تأیید الله است، که چیزی بر او پوشیده نیست و کلامش از تمام کلام‌ ها صادق ‌تر، خوبتر و بزرگ‌ تر می ‌باشد؟

احادیث رسول الله صلی الله علیه وسلم هم پیرامون این اصل قرآنی روایت شده است و رسول الله صلی الله علیه وسلم چون میان آنان زندگی کردند و تقوی و عدالت آنها را شناختند مردم را دعوت داده و به آنها دستور می‌ دهد که جایگاه صحابه ی من را بشناسید و آنها را اذیت نکنید.

-         در صحیحین به صورت مرفوع روایت شده است: «لَا تَسُبُّوا أَصْحَابِي، فَوَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ، لَوْ أَنَّ أَحَدَكُمْ أَنْفَقَ مِثْلَ أُحُدٍ ذَهَبًا مَا أَدْرَكَ مُدَّ أَحَدِهِمْ، وَلَا نَصِيفَهُ» یعنی: «صحابه مرا دشنام ندهید. سوگند به الله اگر یکی از شما به اندازه‌ ی کوه احد طلا ببخشد، نمی‌ تواند به اندازه‌ ی یک مشت و حتی نیم مشت آنها پاداش بدست آورد».

-         این خبر نیز از رسول الله صلی الله علیه وسلم به صورت تواتر رسیده که فرموده ‌اند: «خَيْرُ النَّاسِ قَرْنِي ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ» یعنی: «بهترین مردم، مردم دوران من است. سپس قرن پس از آن».

-         «اللَّهَ اللَّهَ فِي أَصْحَابِي، لَا تَتَّخِذُوهُمْ غَرَضًا بَعْدِي، فَمَنْ أَحَبَّهُمْ فَبِحُبِّي أَحَبَّهُمْ، وَمَنْ أَبْغَضَهُمْ فَبِبُغْضِي أَبْغَضَهُمْ، وَمَنْ آذَاهُمْ فَقَدْ آذَانِي، وَمَنْ آذَانِي فَقَدْ آذَى اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ، وَمَنْ آذَى اللَّهَ يُوشِكُ أَنْ يَأْخُذَهُ» یعنی: «شما را به الله قسم می ‌دهم در مورد اصحابم. پس از من آنها مورد هجوم قرار ندهید، هرکسی آنها را دوست داشته باشد به خاطر دوستی من است که آنها را دوست دارد و کسی که بغض آنها را داشته باشد بدین خاطر است که از من بغض دارد، کسی آنها را اذیت کند مرا اذیت کرده است و کسی مرا اذیت کند الله را اذیت کرده است، کسی که الله را اذیت کند، نزدیک است که الله بگیرد». [ترمذی، ابن حبان].

-         بزار در مسند خویش با سندی که رجال آن مورد اطمینان هستند روایت کرده که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «الله، اصحاب مرا از جنیان و انسان ‌ها برتر قرار داده است به جز پیامبران و مرسلین - که آنها درجه‌ ی بالاتری دارند -».

واقعیت تاریخ این حدیث را تأیید کرده و هرکسی تاریخ صحابه را مطالعه کرده باشد متوجه می‌ شود آنها دارای چه علم و تقوی و پاکی اخلاق بودند و از هوی و هوس دوری می کردند. بزرگان صحابه مانند خلفاء راشدین میان صحابه چنین چیزی را مراعات می‌ نمودند حتی اگر شخص تنها با مشاهده ‌ی رسول الله صلی الله علیه وسلم به مقام صحابی رسیده می بود.

روایت شده مرد بادیه ‌نشینی را که به انصار دشنام داده بود نزد عمر رضی الله عنه آوردند. عمر رضی الله عنه فرمود: «اگر نمی‌ دیدم که با رسول الله همنشین بود، او را مجازات می ‌کردم اما او صحابی رسول الله است». عمر رضی الله عنه با آن جرأت و دادگری خود، او را سزا نمی‌ دهد حتی او را سرزنش هم نمی ‌کند چون آن مرد درحالی که مسلمان بود رسول الله صلی الله علیه وسلم را دیده بود.

اگر یک آیه و حدیث در مورد آنها نازل و روایت نمی‌ شد باز هم احترام به آنها واجب بود و به عدالت و پاکی و امانتداری آنها اطمینان داشتیم، چون صفحات تاریخ را با جهاد و تلاش و خدمت به اسلام و جان دادن در راه الله و فدا کردن هر چیزی در راه وب رنگین کردند. آنها از همه ‌ی کسانی که بعدها آمدند برتر و افضل تر هستند.

علماء و بزرگان هم، تمام اصحاب را خوب شناختند. حافظ احمد بیهقی روایت کرده که امام شافعی – که همه جایگاه و عقل و فقه او را می‌ دانند – در رساله‌ ی قدیم خودش به تعریف و تمجید صحابه پرداخته و بعد از آن می‌ گوید: «اصحاب در علم و اجتهاد و تقوی و عقل و استنباط از ما پیشی گرفتند، آراء و نظرات آنها برای ما از آراء و نظرات خودمان بهتر وپسندیده ‌تر است»^[1].

امام ابو زرعه رازی می‌ گوید: «اگر کسی را دیدی که ارزش و جایگاه صحابه را خدشه‌ دار می‌ کند بدانید که زندیق است چون رسول الله صلی الله علیه وسلم حق است، قرآن حق است و آنچه رسول آورده نیز حق است و هر چیزی که از طرف الله و رسولش به ما رسیده توسط آنها بوده و زندیق و پیروانشان می‌ خواهند با شک و شبهه در صحابه، قرآن و سنت را باطل کنند. پس زندیق بودن سزاوار آنها است».

چه کلامی از کلام ابو زرعه حکیمانه ‌تر است که الله آن را بر زبان ایشان جاری کرده است؟

مبادا، آنچه از دو خلیفه‌ ی رسول الله صلی الله علیه وسلم یعنی ابوبکر و عمر رضی الله عنه در مورد سخت‌ گیری برخی از صحابه و بعضی از روایت‌ ها، نقل شده، شما را به شک بیندازد. این کار آنها تهمت و تجریح اصحاب نیست. بلکه احتیاط در دین است و خلفای راشدین با این احتیاط فراوان و محکم در روایت و احادیث حکم کرده ‌اند و این چیز آشکارا در کلام عمر رضی الله عنه به ابوموسی اشعری رضی الله عنه دیده می ‌شود که خطاب به وی می‌ گوید: «بدان که من، تو را متهم نمی ‌کنم اما موضوع حدیث رسول الله صلی الله علیه وسلم است». آیا این کلام زیبا در مورد ابوموسی رضی الله عنه مجالی برای شک باقی می‌ گذارد؟!

برگرفته از کتاب "پاسداری راستین از سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم" تألیف: ابو محمد، محمد بن محمد ابوشهبه