2024 Nov 23

www.mohtadeen.com    

عـنوان    :       

بسم الله الرحمن الرحیم

هر بدعتی گمراهی و ضلالت است

عده ای این شبهه را در مورد بدعت وارد می کنند که بدعت به دو دسته ی نیک و بد تقسیم می شود و می گویند اگر بدعت چیزی از اصل و جوهر دین را تغییر ندهد اشکالی ندارد و به دین ضرری نمی رساند. آنان به این وسیله سعی می کنند بدعت را در جامعه گسترش و انتشار دهند.

در این مقاله به طور مختصر این شبهه را رد می کنیم و از الله متعال توفیق هدایت و پایداری بر دین را خواستاریم.

باید بدانیم که بدعت نیک وجود ندارد بلکه تمام آن ها ضلالت و گمراهی است همان طور که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده اند: "تمام بدعت ها گمراهی است"[1]. این کلامی بسیار مهم و قاعده کلی بزرگی است که نبی صلی الله علیه وسلم در مورد بدعت فرموده اند.

بدعت چیزهایی است که مردم به عنوان عبادت در دین ایجاد می کنند که الله تعالی آن را مشروع نکرده است. مانند ایجاد کردن چیز جدیدی در نماز مثل بلند کردن دستان در میان دو سجده یا در آخر و یا بعد از سلام دادن از نماز فرض تمام این ها نوآوری هایی است که الله جل و علا برای آن دلیل و برهانی نازل ننموده است. همچنین جشن روز تولد، ساختن زیارت و مسجد بر قبرها و در حالی که اموری هستند که مردم آن را به وجود آورده اند.

قاعده می گوید: تمام چیزهایی را که مردم در دین ایجاد کرده اند و آن را طاعت و قربت و مانند این ها نامیده اند و اصلی در شریعت ندارند، بدعت نامیده می شود؛ اما آنچه را که مردم گمان می کنند بدعت نیک است اینگونه نیست، مثلا ساختن مسجد از سیمان که چیز جدیدی است بدعت بشمار نمی آید و بدعت نامیده نمی شود زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم امر به بنای مساجد کرده اند و فرقی نمی کند که از خاک باشد یا خِشت و سنگ و چوب، چنین چیزی بدعت نامیده نمی شود! یا بنای مدارس یدعت نیستند اگر چه مردم از لحاظ لغوی آن را بدعت نامیده اند از این جهت که در گذشته وجود نداشته اما رسول الله صلی الله علیه وسلم به ساختن مساجد و یادگیری علم دستور داده اند. پس اگر مردم مسجدی را از سیمان بنا کنند یا مدرسه ای بسازند یا پناهگاهی برای فقیران، مهاجرین و بیگانگان ایجاد کنند، اشکالی ندارد و بدعت نامیده نمی شود چرا که چنین اموری برگرفته از شریعت است، زیرا در آن نفع رسانی به مسلمانان و نیکی کردن به آنان نهفته است، همان طور که الله عزوجل دستور به نفع رسانی به مسلمانان و احسان و نیکوکاری به فقیران و تعلیم دادن جاهلین می دهد و فرقی نمی کند در مسجد باشد یا در مدرسه. این ها بدعت هایی نیستند که رسول الله صلی الله علیه وسلم از آن نهی نموده است اگرچه همان طور که گفتیم از لحاظ لغوی آن را بدعت نامیده اند، آن چنان که عمر رضی الله عنه در مورد نماز تراویح فرمودند: "این بهترین بدعت است"[2] زیرا وی همه ی آنان را یک جا جمع نمود و امامی را برای آنان قرار داد تا هر شب برایشان نماز را به پا دارد. پس آن را از لحاظ لغوی بدعت نامید، چرا که در نماز رسول الله صلی الله علیه وسلم مردم جدا جدا نماز می خواندند زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم به مدت سه شبانه روز به صورت جماعت با آنان نماز خواندند سپس آن را ترک نمودند و گفتند: "همانا ترس این را دارم  که بر شما فرض شود"[3] و در روایت دیگر آمده است: "خشیت این را داشتم که نماز شب بر شما فرض شود"[4]. پس آن را به خاطر ترس از اینکه بر امتش واجب شود ترک نمودند و هنگامی که زمان عمر رضی الله عنه شد ایشان مردم را برای خواندن نماز تراویح به صورت جماعت جمع نمودند و گفتند: (بهترین بدعت است) یعنی از لحاظ لغوی وگرنه این سنتی بود که رسول الله صلی الله علیه وسلم آن را انجام دادند و به آن تشویق نمودند.

 مدارس و مؤسسه ها و اماکن حفظ قرآن و غیره اینگونه اند. اگرچه از لحاظ اسم متفاوتند. تمام این ها اموری هستند که به مردم نفع می رساند و بدعت به شمار نمی آید بلکه تعاون و همکاری بر نیکی و تقوا و از جهت تعلیم مردم و جمع کردن آنان در اماکن حفظ و وسایل تعلیم و تعلم است نه از جهت بدعت. اما در حدیثی که رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند: "هر کس سنت نیکویی را در اسلام زنده کند و به پا دارد پاداش آن و پاداش هر کس که بعد از او بدان عمل کند به وی می ‌رسد بدون این که چیزی از پاداش آنان کم شود"[5] این به معنی اظهار و آشکار کردن سنتی است یعنی اظهار عبادتی که در میان مردم کمرنگ شده و نسبت به آن آگاهی ندارند پس هرکس چنین عبادتی را برای مردم زنده کند و به پا دارد در این صورت به او اجر بزرگی خواهد رسید. زیرا وی سنتی را زنده کرده است نه اینکه آن را در دین به وجود آورده که الله تعالی از این کار نهی نموده و فرموده است: {یا برای آنان شریکان – معبودانی – هست که از دین برایشان اموری را مشروعیت داده اند که الله بدان اجازه نداده است؟؟}[6] و رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند: "هرکسی در این امر ما – دین ما – عملی را پدید آورد که از آن نیست پس آن باطل و مردود است"[7]. پس نوآوری در دین باطل و منکر است اما زنده کردن سنتی از سنت های رسول الله صلی الله علیه وسلم و اظهار داشتن آن در میان مردم زمانی که فراموش شده و نسبت به آن آگاهی ندارند امری پسندیده و نیک است و این معانی حدیث "هر کس سنت نیکویی را در اسلام زنده کند.." می باشد. سبب ذکر این حدیث این بود که رسول الله صلی الله علیه وسلم زمانی که مردم را به صدقه دادن تشویق و ترغیب نمودند مردی با کیسه ای از نقره آمد که در دستش سنگینی می کرد و آن را صدقه داد زمانی که این را مشاهده کردند از او تبعیت کرده و صدقه هایشان را آوردند در این هنگام رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: "هر کس سنت نیکویی را در اسلام زنده کند... ادامه حدیث"[8]. یعنی صدقه را آشکارا داد و همراه با مال آمد پس مردم در این چیز از او تبعیت کردند.

در امور دنیایی بدعتی وجود ندارد اگرچه آن را بدعت - نوآوری - می نامند. مانند اختراع ماشین ها، هواپیماها، کامپیوترها و غیره که مردم به وجود آورده اند تمام این ها بدعت نیستند اما از لحاظ لغوی آن را بدعت می نامند، پس این امور بدعت در دین به حساب نمی آید. زیرا بدعت در لغت به معنای به وجود آوردن چیزی است که قبلا وجود نداشته است. آن را در لغت بدعت می نامند مانند "بدیع السماوات" یعنی به وجود آورنده ی آسمان ها که الله سبحانه و تعالی آن را اختراع نموده است. لذا اختراعات و نوآوری های دنیایی اگرچه از لحاظ لغوی بدعت نامیده شوند اشکالی ندارد اما بدعت و نوآوری در دین امری باطل و گمراهی است. زیرا شریعت باید از هرگونه بدعتی پاک و منزه باشد، پس شریعت آن چیزی است که الله تعالی و رسولش آورده است نه اموری که مردم آن را در دین ایجاد کرده اند و دست به نوآوری زده اند.

پس برای از بین بردن بدعت های ایجاد شده در دین باید مردم را از خطرات و تأثیرات جبران ناپذیر آن آگا سازیم و آنان را برحذر داریم تا بر دینی سالم و مستقیم محکم استوار باقی بمانند.

ترجمه همراه با تصرف.

ام احمد

http://www.binbaz.org.sa