شماره مقاله :

سوال : حکم روزه ی رمضان چيست؟    

جواب : روزه ی ماه مبارک رمضان بر هرمسلمان فرض عين مي باشد.

سوال : دليل فرض بودن رمضان چيست؟    

جواب : روزه ی ماه مبارک رمضان بر اساس آيات قرآنی ، احاديث رسول الله (صلی الله عليه وسلم) و اجماع امت اسلامی فرض عين مي باشد.

الف : دليل فرضيت روزه ی رمضان از قرآن : « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ » در اين آيه ی شريفه « كُتِبَ عَلَيْكُمُ » : به معنای فرض شده است بر شما . همچنان آيه ی شريفه « فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ » .

ب : دليل از احاديث : عبدالله بن عمر (رضی الله عنهما) مي فرمايد: که رسول الله (صلی الله عليه وسلم) فرمود : «اسلام به پنج اساس بنا شده است ،  شهادت دادن لا إله إلاّ اللّه ، وأنّ محمّداً رسول اللّه ، خواندن نماز ، دادن زکات  ، حج ، وروزۀ ماه رمضان.» ([1])

اجماع امت اسلامی بر اين است که روزه ی رمضان فرض مي باشد و منکر آن کافر مي باشد.

 

سوال : حکمت روزه در کدام نقاط است ؟    

جواب : حکمت روزه در نقاط ذيل است :

1-     روزه وسيله ی شکر نعمت است. «وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»

2-     وسيله ای برای رسیدن به تقوا است. « لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ».

3-     وسيله ی غلبه بر خواهشات شهوانی مي باشد. ([2])

4-     موجب رحمت وعطوفت برمساکين است.

5-     موجب همدردی نمودن با فقرا است.

6-     بند نمودن راه شيطان است . « إنّ الشّيطان ليجري من ابن آدم مجرى الدّم ، فضيّقوا مجاريه بالجوع » .

 

سوال : به کدام شرايط روزه بر کسی فرض مي شود؟    

جواب : با شرايط ذيل روزه بر يک شخص فرض مي شود :

1)    مسلمان باشد ، بنابراين بر کافر روزه فرض نيست.

2)    عقل داشته باشد ، بنابراين بر ديوانه روزه فرض نيست .

3)  بالغ باشد ، بنابراين بر طفل نابالغ روزه فرض نيست ، بالغ شدن در دين مقدس اسلام بر اساس علامات بلوغ مي باشد ، سن مشخص ندارد ، زيرا بر اساس گرمی وسردی ، وتغيير وضعيت جغرافيايی در بلوغ تفاوت هايی وجود دارد .

4)  به فرض بودن روزه علم داشته باشد ، هرگاه کسی در منطقه  ای باشد که هيچ از روزه خبر نباشد ، روزه بر او فرض نيست ، اين شرط در زمان سابق ممکن بود ، ولی در عصر امروز که وسايل ارتباط جمعی زياد هست ، هرکسی درهر جايی دنيا باشد ، از روزه با خبر مي شود . 

 

سوال : شرايط وجوب روزه بر يک شخص چيست؟    

جواب : شروط وجوب اداء روزه عبارت است از :

1)  سالم بودن از مریضی  « وَمَن كَانَ مَرِيضاً أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ» «هرگاه کسی از شما مريض يا در سفر باشد ، مي تواند در روزهای ديگری روزه بگيرد.»

2)  مقيم بودن يعنی مسافر نباشد. برای مسافر اجازه است که روزه نگيرد ، ولی اگر مسافری توان روزه گرفتن را داشته باشد ، مي تواند روزه بگيرد.

3)  سالم بودن زنان از حيض( عادت ماهانه)  ونفاس (مريضی بعد از ولادت). زنان در حالت حيض و نفاس روزه نمی توانند بگیرند، بلکه روزۀ شانرا افطار نموده ، سپس درماه های بعدی قضای آن روزها را می گیرند.

 

سوال : شروط صحيح شدن روزه چيست ؟    

جواب : شروط صحت روزه :

1-  پاکی از حيض و نفاس : هرگاه زنی که در حالت حيض و نفاس باشد ، روزه بگيرد ، روزه اش درست نیست.

2-  اجتناب از همجنسی : هرگاه کسی هم خوابی (جماع) کند روزه اش فاسد مي گردد .

3-  داشتن نيت روزه : هرگاه کسی تمام روز گرسنه باشد ، و نيت روزه نداشته باشد ، و درهنگام مغرب افطار کند ، روزه گفته نميشود.

4-     اجتناب از خوردن و نوشيدن : هرگاه کسی چيزی را قصدا بخورد و يا بنوشد ، روزه اش باطل مي گردد .

 

سوال : کدام چيز ها روزه را فاسد ميکند  ؟    

جواب : اموريکه روزه را فاسد مي کند عبارتند از :

1)    رسيدن چيزی به شکم ،مانند طعام ، نوشيدنی ، دوا ، سیگار و غيره.

2)    هم خوابی (جماع)..

3)     قطره ريختن دوا در بينی وگوش .

4)     استفراغ نمودن  به پری دهن .

5)     مرتد شدن .

6)     حايضه شدن .

7)     نفاسه شدن .

 

سوال : خوردن ، نوشيدن ، ويا نزديک شدن جنسی در روزه چند حالت دارند؟

جواب : چهار حالت دارد :

1-     حالت اول : کفاره لازم ميشود .

2-     حالت دوم : تنها قضايی لازم ميشود .

3-     حالت سوم : هيچ چيز لازم نميشود .

4-     حالت چهارم : لازم شدن فديه .

 

سوال : کفاره چيست و چه وقت بر روزه دار کفاره لازم ميشود؟    

جواب : کفاره گرفتن روزه دو ماه پی در پی مي باشد و در سه حالت کفاره لازم مي شود :

1)    خوردن چيزيکه در خوراک حساب ميشود ، به شکل قصدی.

2)    نوشيدن چيزی به شکل قصدی .

3)    نزديک شدن در شرمگاه .

 

سوال : تنهايی قضايی روزه بدون کفاره چی وقت بر روزه دار لازم ميشود؟     

جواب : تنها قضايی در حالت ذيل مي باشد : 

1)    هرگاه کسی بدون نزديک شدن در شرمگاه خود را احتلام نمايد .

2)   هرگاه به غير از شرمگاه نزديکی جنسی نمايد .

3)     هرگاه در صورت لمس يا بوسيدن احتلام شده باشد .

4)     نزديک شدن در شرمگاه بغير از رمضان .

5)    قطره ريختن در بينی و گوش .

6)     قصدا خود را استفراق دادن .

7)     تداوی نمودن جراحت شکم و يا در سر ودماغ با دوايی که به شکم و يا دماغ برسد.

8)     خوردن چيزي که در غذا حساب نمي شود ، مثل سنگريزه ، خاک وغيره .

9)   نا فهميده خوردن و نوشيدن ، مثلا کسی روزه بيادش است ، ولی در هنگام وضو آب به معده اش ميرود ، ويا اشتباها قبل از اذان مي نوشد ويا مي خورد.

10)  درصورتي که بزور به کاری وادار شود ، مثلا بزور کسی برايش غذا بخوراند ، ويا بنوشاند ، ويا نزديکی جنسی نمايد .

11) داخل نمودن انگشت ويا دوايی در شرمگاه .

12) هرگاه روزه ی نفلی را نيت کند وسپس بخورد .

13) هرگاه کسی بخاطر سفر روزه اش را بخورد .

14) هرگاه خانمی بخاطر حيض و نفاس افطار نمايد .

15) هرگاه کسی بخاطر مريضی افطار نمايد .

16) داخل نمودن قصدی دود به خاليگاه حلقوم ، مثل کش نمودن دود مشک ، عنبر ، وغيره .

17) زن حامله ( زني که طفلی در بطنش باشد) : هرگاه خانمي که حامله است ، و بر خود يا طفلش مي ترسد ، بعد از مشوره دکتر مسلمان روزه اش را خورده باشد.

18) زن شيردهنده : هرگاه خانمی طفلش را شير مي دهد و دکترمسلمان به او توصيه نموده باشد که روزه اش را افطار نمايد .

 

سوال : در کدام حالات بر روزه دار قضايی وکفاره نيست ؟    

جواب : در حالات ذيل نه قضايی ونه کفاره بلکه عفو مي باشد:

1- هرگاه به فراموشی چيزی بخورد ، يا بنوشد ، و يا هم نزديکی جنسی کند .

2- هرگاه در خواب احتلام شود .

3- استعمال کرم صورت و کرم پوست.

4- غسل نمودن با ضرورت و يا بدون ضرورت.

5- سرمه نمودن .

6- خون دادن .

7- داخل شدن دود در حلقوم ومری بدون قصد .

8- داخل شدن غبار در حلقوم ومری بدون قصد .

9- بلعيدن آب دهن وآنچه در دهن وگلو مي باشد .

10) داخل شدن آب در گوش به شکل سهوی .

11) خوردن چيزی که در ميان دندانها باشد ، بشرطی که کمتر از يک نخود باشد.

12) استفراغ نمودن  به شکل غير قصدی.

13) هرگاه بر کسی در حالت جنابت صبح شود ، يا روز شود .

14) غيبت نمودن .

15) چرب نمودن بدن با روغن ، تيل و غيره .

16) شستن دهن .

17) شستن بينی .

18) خود را در چيزی نم دار پيچيدن .

 

سوال : فديه چيست  وچه وقت بر روزه دار فديه  لازم مي شود؟     

جواب : فديه مقدار غذایی به اندازه ی يک چارک گندم و يا معادل پول آن است که بر کسيکه توانايی روزه گرفتن را در تمام عمر نداشته باشد ، لازم مي گردد:

1) کسيکه شيخ فانی باشد .

2) کسيکه مريضی داشته باشد که قابل صحتمندی نيست.

3) کسيکه روزه ی تمام عمر را نذر کرده و توانايی نداشته باشد.

 

سوال : روزه های نفلی کدام روزه هاست؟    

جواب :

1-  روزه ی نهم و دهم ماه محرم الحرام  ، ابی قتاده(رضي الله عنه) مي فرمايد که نبي کريم (صلى الله عليه و سلم) فرمود: اميدوارم که الله (جل جلاله) با روزه ی عاشورا يک سال قبل و يک سال بعد گناهان انسان را بيامرزد . ([3]) و عبدالله پسر عباس (رضي الله عنهما) مي فرمايد: رسول الله (صلى الله عليه و سلم) فرمود: «هرگاه تا سال گذشته زنده بمانم روز دهم محرم الحرام را نيز روزه مي گيرم»

2-  روزه ی سه روز از هر ماه (13-14-15 ماه های قمری ) : رسول الله (صلى الله عليه و سلم) ما را امر مي نمود که ایام البیض (13-14-15) هر ماه را روزه بگيريم ، وفرمود که مانند روزه گرفتن تمامی عمر مي باشد ([4])

قاعده اينست که هر عبادت ده چند ثواب داده ميشود ، وهرگاه کسی در هر ماه اين سه روزه را روزه بگيرد ، 3 ضرب 10 مساوی 30 مي شود ، مثل اينکه تمامی ماه های عمر را روزه گرفته باشد.

3-  روزه ی روز های دوشنبه وپنجشنبه : ابو هريره (رضی الله عنه) روايت مي کند که رسول الله (صلى الله عليه و سلم) فرمود : اعمال انسان در روز های دوشنبه وپنجشنبه به الله جل جلاله تقديم مي گردد ، و من مي خواهم درحاليکه روزه دار باشم ، اعمالم تقديم شود . ([5])

4-   روزه ی شش روز ماه شوال: ابو أيوب انصاري (رضي الله عنه) مي فرمايد که  رسول الله (صلى الله عليه و سلم) فرمود : کسيکه ماه رمضان را روزه بگيرد وسپس شش روز از شوال را روزه بگيرد مثل اينکه تمام عمر روزه گرفته باشد . ([6])  قاعده اينست که اعمال مسلمان ده چند ثواب داده مي شود ، کسيکه ماه مبارک رمضان را روزه بگيرد ، مثل اينکه ده ماه را روزه گرفته باشد ، وهرگاه شش روزه شوال را نيز روزه بگيرد ، 6 ضرب 10 مساوی شصت ميشود ، که دو ماه مي گردد، بنابراين 10 ماه + 2 ماه = 12 ماه.

5- روزه ی روز عرفه برای کسيکه در عرفات مصروف حج نباشد : ابو قتاده (رضي الله عنه) مي فرمايد که نبی کريم  (صلى الله عليه و سلم) فرمود : روزه ی روز عرفه را چنين اميدوارم که الله (جل جلاله) گناه های يکسال قبل و يکسال بعد را با آن ببخشد . ([7])

6- روزه ی ده روز ماه ذی الحجة الحرام : عبدالله بن عباس (رضي الله عنهما) مي فرمايد که رسول الله (صلى الله عليه و سلم) فرمود : هيچ روزی نيست که اعمال نيک انسان به نزد الله جل جلاله بسيار محبوب باشد ، نسبت به اين ايام ده گانه ، گفتند : ای رسول الله ! وجهاد در راه الله ، گفت : و نه هم جهاد در راه الله ، مگر اينکه شخصی خود با مالش به جهاد رفته باشد و با هيچ چيزی بر نگشته باشد ([8])

7- روزه ی ماه های حرام (ذو القعدة وذو الحجة ومحرم ورجب) ([9])

8- روزه ی ماه محرم الحرام . ([10]) .

9- روزه ی ماه شعبان و كذلك يندب صوم شعبان لما روي) ([11])

10)روزه ی يک روز و افطار يک روز([12]) .

11) نفل مطلق : روزه ای است که مکروه بودن آن ثابت نشده باشد و وقت آن نيز تعيين نشده باشد . ([13])

 

سوال : روزۀ کدام روز ها مکروه مي باشد؟    

جواب : روزه های مکروه دو قسم مي باشد : مکروه تنزيهی وتحريمی

مکروه تنزيهی :

1)  روزه گرفتن تنها عاشورا ، بدون نهم ، يا بدون يازدهم.

2)  روزۀ روز جمعه به تنهايی . ([14])

3)  روزه گرفتن شنبه به تنهايی . ([15]) 

4)  روزه گرفتن روز نوروز به تنهايی .  

5)  روزه گرفتن روز مهرجان.

6)  روزۀ ابدی يا هميشه . ([16])

7)  روزۀ روز شک.

8)  روزه گرفتن مسافر در مشکلات .  ([17])

10) روزۀ نفلی زن بدون اجازه شوهرش . ([18])

11) روزۀ سکوت (خاموشی).

مکروه تحريمی: روزه هاييست که با گناه و مخالفت حکم الله شروع شده است ، مثل »

1) روزه هايي که با گناه و مخالفت شريعت اسلامی شروع شده است مثل :

 الف : روزۀ روز عيد فطر وعيد قربان . ([19])

 بـ : روزۀ ايام تشريق (3 روز بعد از عيد قربان ) ([20])

 

سوال : کدام امور در روزه مستحب است ؟     

جواب :  امور ذيل مستحب است :

1)    در اسرع وقت افطار نمودن .

2)     افطار با سه خرما

3)     دعا نمودن درهنگام افطاری .

4)     برای سحری بلند شدن .

5)     بسيار قرآن تلاوت نمودن .

6)    بر اولادهای خود در رزق وسعت نمودن .

7)     بسيار صدقه دادن .

8)     اعتکاف نشستن .

9)     مبالغه در استنشاق

 

--------------------------------------------

[1] -  فحديث ابن عمر رضي الله تعالى عنهما قال : قال رسول اللّه صلى الله عليه وسلم : « بني الإسلام على خمس : شهادة أن لا إله إلاّ اللّه ، وأنّ محمّداً رسول اللّه ، وإقام الصّلاة ، وإيتاء الزّكاة ، والحجّ ، وصوم رمضان » .

 [3] -  عن أبي قتادة رضي الله عنه أن النبي صلى الله عليه و سلم قال : ( صيام يوم عاشوراء أحتسب على الله أن يكفر السنة التي قبله ) مسلم : ج 2 / كتاب الصيام باب 36 / 196

[4] -  ( كان رسول الله صلى الله عليه و سلم يأمرنا أن نصوم البيض : ثلاث عشرة وأربع عشرة وخمس عشرة قال :قال :هن كهيئة الدهر) أبو داود : ج 2 / كتاب  روزه  باب 68 / 2449

[5] -  روي عن أبي هريرة رضي الله عنه أن رسول الله صلى الله عليه و سلم قال : ( تعرض الأعمال يوم الاثنين والخميس فأحب أن يعرض عملي وأنا صائم ) الترمذي : ج 3 / كتاب  روزه  باب 44 / 747

[6] -  عن أبي أيوب الأنصاري رضي الله عنه أن رسول الله صلى الله عليه و سلم قال : (من صام رمضان ثم أتبعه ستا من شوال كان كصيام الدهر) مسلم : ج 2 / كتاب الصيام باب 39 / 204

[7] - لحديث أبي قتادة رضي الله عنه أن النبي صلى الله عليه و سلم قال : ( صيام يوم عرفة أحتسب على الله أن يكفر السنة التي قبله والسنة التي بعده ) مسلم : ج 2 / كتاب الصيام باب 36 / 196  

[8] -  لحديث ابن عباس رضي الله عنهما قال : قال رسول الله صلى الله عليه و سلم : ( ما من أيام العمل الصالح فيهن أحب إلى الله من هذه الأيام العشر فقالوا : يا رسول الله ولا الجهاد في سبيل الله ؟ فقال ولا الجهاد في سبيل الله إلا رجل خرج بنفسه وماله فلم يرجع من ذلك بشيء ) الترمذي : ج 3 / كتاب  روزه  باب 52 / 757

[9] -  أبو داود : ج 3 / كتاب  روزه  باب 54 / 2428

[10] -  ( أفضل الصيام بعد رمضان شهر الله المحرم وأفضل الصلاة بعد الفريضة صلاة الليل ) مسلم : ج 2 / كتاب الصيام باب 38 / 202

[11] -  عن عائشة رضي الله عنها قالت:كان رسول الله صلى الله عليه و سلم يصوم حتى نقول لا يفطر ويفطر حتى نقول لا يصوم فما رأيت رسول الله صلى الله عليه و سلم استكمل صيام شهر إلا رمضان وما رأيته أكثر صياما منه في شعبان البخاري : ج 2 / كتاب  روزه  باب 51 /1868

[12] -  لحديث عبد الله بن عمر رضي الله عنهما قال : قال لي رسول الله صلى الله عليه و سلم : ( فصم يوما وأفطر يوما فذلك صيام داود عليه السلام وهو أفضل الصيام )البخاري : ج 2 / كتاب  روزه  باب 55 / 1875

[13] -  لقوله صلى الله عليه و سلم فيما رواه أبو سعيد الخدري رضي الله عنه : ( من صام يوما في سبيل الله باعد الله وجهه عن النار سبعين خريفا مسلم : ج 2 / كتاب الصيام باب 31 / 168

[14] -  عن أبي هريرة رضي الله عنه أن النبي صلى الله عليه و سلم قال : ( لا تختصوا ليلة الجمعة بقيام من بين الليالي ولا تخصوا الجمعة بصيام من بين الأيام إلا أن يكون في صوم يصومه أحدكم مسلم : ج 2 / كتاب الصيام باب 24 / 148 وعنه أيضا قال : سمعت النبي صلى الله عليه و سلم يقول : ( لا يصومن أحدكم يوم الجمعة إلا يوما قبله أو بعده ) البخاري : ج 2 / كتاب  روزه  باب 62 / 1884

[15] -  لما روي عن عبد الله بن بسر عن أخته أن رسول الله صلى الله عليه و سلم قال : ( لا تصوموا يوم السبت إلا فيما افترض الله عليكم ) الترمذي : ج 3 / كتاب  روزه  باب 43 / 744.

[16] -  لحديث أبي قتادة رضي الله عنه وفيه : ( فقال عمر : يا رسول الله كيف بمن يصوم الدهر كله ؟ قال : لا صام ولا أفطر مسلم : ج 2 / كتاب الصيام باب 36 / 196

[17] -  روي عن جابر بن عبد الله رضي الله عنهما قال : قال رسول الله صلى الله عليه و سلم : ( ليس من البر أن تصوموا في السفر ) مسلم : ج 2 / كتاب الصيام باب 15 / 92

[18] -  أبي هريرة رضي الله عنه قال : قال رسول الله صلى الله عليه و سلم : ( لا تصوم المرأة وبعلها شاهد إلا بإذنه ) البخاري : ج 5 / كتاب النكاح باب 84 / 4896

[19] -  عن ابي  سعيد الخدري رضي الله عنه قال : ( نهى النبي صلى الله عليه و سلم عن صوم يوم الفطر والنحر ) البخاري : ج 2 / كتاب  روزه  باب 65 / 1890

[20] -  لحديث نبيشة الهذلي قال : قال رسول الله صلى الله عليه و سلم : ( أيام التشريق أيام أكل وشرب ) مسلم : ج 2 / كتاب الصيام باب 23 / 144