شماره مقاله :

- نقش ايمان در بخش روابط فاميلي واجتماعي

دين مقدس اسلام براي همهی اعضاي فاميل، اقارب، همسايگان و همشهريان قوانيني را بر اساس حقوق و امتيازات بيان داشته است که نتيجهی آن همبستگي و روابط نيک، ميان اعضاي خانواده، اقارب و همسايگان و ساير همشهريان تامين ميگردد.

نظام اجتماعي اسلام بهترين وسيلهی نجات جامعه بشري است. زيرا دين مقدس اسلام براي حفظ رابطهها يك سلسله قوانيني دارد كه ميتواند پيوند انسانرا با خانواده، اقارب و ساير انسان ها بگونه ای توجيه نمايد كه در نتيجه خوشبختي و سعادت همه بصورت عادلانه تضمين گردد. در دين مقدس اسلام رابطه ی فرد با فرد و جامعه اش بر اساس احترام و حقوق متقابل بيان شده است که نتيجهاش دوام و استمرار روابط ميان فاميل، اقارب و ساير افراد جامعهی اسلامی ميباشد، برای مثال:

در مورد مادر: در دين مقدس اسلام براي احترام مقام مادر آيات و احاديث بسيار زيادي بيان شده است، و در بعضي از روايات حضرت محمد(صلی الله علیه وسلم) براي بعضي از صحابه بيان داشته كه خدمت مادرت را انجام ده كه جنت زير قدمهايش مي باشد. بر همين اساس دختران و پسران متدين، مادران خويش را نور چشمان خود دانسته، آنانرا با نهايت درجه احترام ميکنند، در هنگام مشکلات و مريضيشان، هميشه در خدمت آنان قرار داشته، و تا آخرين لحظات عمر خدمتگزارش ميباشند. اين احترام مادر از همان راهنمايى دين سرچشمه گرفته است.

حضرت ابي هريره (رضی الله عنه) روايت مي کند که شخصي به نزد رسول الله (صلی الله علیه وسلم) آمده و گفت: اي رسول الله! چه کسی مستحق تر است که من به او نیکی کنم؟

آنحضرت فرمود: مادرت، شخص گفت: بعد از آن، آن حضرت گفت: مادرت، آن شخص گفت: بعد از آن، آن حضرت فرمود: مادرت، آن شخص گفت: بعد از آن، آنحضرت فرمود: پدرت.(1)

در اين حديث شريف پيامبر(صلی الله علیه وسلم) به يک مسلمان ميفهماند که نسبت به تمامي اشخاصي که او را در زندگي ارزش مي دهد و با ايشان دوستي مي کند ترحم، رويه نيک، دلسوزي، صميميت ومحبت بيشتر با مادرش داشته باشد، حتي در رابطه با پدر نيز مادر را بيشتر حق داده است.

در مورد پدر: پدر نيز مانند مادر درميان فاميل داراي ارزش فراوان بوده و فرزندانشان مطابق ارشاد پيامبر(صلی الله علیه وسلم) که پدر را دروازهای از دروازههاي جنت معرفي نموده است، به او احترام مینماید.

 

حضرت ابي دردا(رضی الله عنه) ميفرمايد که از رسول الله (صلی الله علیه وسلم) شنيدم که ميگفت: پدر دروازهی ميانی از دروازههاي جنت است، هرگاه خواسته باشی ميتوانی اين دروازه را از دست بدهی و يا هم آنرا حفظ نمايی.([2])

قرآن عظيم الشان براي احترام بيشتر والدين تصريح نموده است چنانچه الله (جل جلاله) میفرماید: {وَقَضَى رَبُّكَ أَلا تَعْبُدُوا إِلا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاهُمَا فَلا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلا كَرِيمًا وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا} (الاسراء: 23-24)

«و پروردگار تو امر كرد كه جز او را مپرستيد و به پدر و مادر [خود] احسان كنيد اگر يكى از آن دو يا هر دو در كنار تو به سالخوردگى رسيدند به آنها [حتى] اف مگو و به آنان پرخاش مكن و با آنها سخنى شايسته بگو و از سر مهربانى بال فروتنى بر آنان بگستر و بگو پروردگارا آن دو را رحمت كن چنانكه مرا در خردى پرورش دادند.»

در این آیه می بینیم که از استعمال کلمه (اف) در مقابل پدر و مادر منع شدیم، زيرا اين کلمه به خستگي و دلتنگي دلالت مي کند که يک مسلمان نبايد، درمقابل والدين خويش چنين لفظ زشتی را که سبب نا خشنودي آنان گردد استعمال نمايد. وهرگاه دقيقا متوجه شويم که از استعمال يک کلمهی اف که بنزد بعضي ها ساده معلوم ميشود نهي و ممانعت مطلق صورت گرفته است بنابراين فکر کنيد که بر خوردهاي زشت بيشتر از اين چقدر ناروا و زشت ميباشد.

بنابراين بر هر مسلمان لازم است که در معامله با والدين نهايت درجهی احترام را رعايت نمايد.

در قسمت همسر: دين مقدس اسلام، احترام وعزت نمودن به همسران را جزء اساسي برنامههاي زندگي يک مومن قرار داده است َ، براي خانمها وشوهران يک سلسله از اوامر و ارشاداتي است که بايد آنرا مراعات نمايند، و اساس زندگي فاميلي بين خانم و شوهر را (مودت و رحمت) بيان داشته است. چنانچه خداوند (جل جلاله) می فرماید: {وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ} (الروم: 21): «و از نشانه‏هاى او اينكه از [نوع] خودتان همسرانى براى شما آفريد تا بدانها آرام گيريد و ميانتان دوستى و رحمت نهاد آرى در اين [نعمت] براى مردمى كه مى‏انديشند قطعا نشانه‏هايى است برای کسانی که می اندیشند.»

همچنان پيامبر(صلی الله علیه وسلم) هميشه مردم را به معاملهی نيک با خانمهاي شان وصيت ميکردند: حضرت ابي هريره(رضی الله عنه) از نبي کريم (صلی الله علیه وسلم) روايت مي کند که فرمودند: هرکسيکه به خداوند و روز آخرت ايمان دارد در هنگام حضور يابي در کاري بايد سخن خير بگويد و يا هم خاموش باشد، و همچنان به زن ها توصيه نيك نمايید. ([3]) امام نووي مي گويد: منظور سخن پيامبر (صلى الله عليه و سلم): (واستوصوا بالنساء) اينست که در آن تشويق مردان به ملايمت و نرمي با زنان و با آنان روش نيک نمودن است.

حضرت پيامبر اسلام (صلی الله علیه وسلم) عزت دادن خانم ها را ويژه ی مردان خدا پرست دانستـه، واهانت آنان را خاصيت زشت مردان پست دانسته است چنانچه از ایشان روایت شده که فرموده است: (بهترين شما بهترين تان با فاميلش مي باشد، ومن بهترين شما با فاميلم مي باشم، زنان را مردان با شخصيت عزت مي نمايند، و مردان پست و بی شخصيت آنانرا توهين مي کنند) ([4]) و همچنان اطاعت شوهر را ويژهی همسران مؤمن دانسته، و با توجيهات سالم و براي زندگي انسان با احترام جانبين دوام اين زندگي را تضمين نموده است.

زندگي و شخصيت پيامبر (صلی الله علیه وسلم) بهترين الگو و نمونه براي تمامي مردان مومن است که آنحضرت هيچگاهي در مقابل همسران خويش از خشونت و تندي کار نگرفته و در اين مورد حديث صحیحی است که آنرا يکتن از همسران پيامبر (صلی الله علیه وسلم) روايت کرده است: حضرت بي بي عايشه (رضي الله عنها) روايت مي کند که رسول الله (صلی الله علیه وسلم) هيچگاه خادمي و يا خانمي را لت و کوب ننموده است. ([5])

مطابق اين ارشادات نبوی هر مسلمان با ايمان رابطهی خوبی با همسرش داشته با محبت، مودت، دوستی و صميميت زندگی خويش را به پيش مي برند، اين محبت و دوستی آنان بر اولادهای آنها تاثير داشته و هر يکی ديگر را احترام نموده و ساليان متمادی در يک خانواده با هم زند گی ميکنند.

در قسمت دختر و خواهر: دين مقدس اسلام داشتن دختر و خواهر را رحمت الهي پنداشته، و هرگاه کسي با خواهر و دختر خويش اخلاق خوب نموده و در رابطه با ايشان از خدا بترسد، اين روش وي سبب دخول وي به جنت ميگردد حضرت ابي سعيد خدري (رضی الله عنه) از پيامبر (صلی الله علیه وسلم) روايت مي کند که فرمود: هر گاه کسي سه دختر و يا خواهر داشته باشد، و ياهم دو دختر يا خواهر داشته باشد، و با ايشان روش انساني نمايد، و در معامله با ايشان از خدا بترسد، جنت نصيبش ميگردد.([6]) با دانستن اين حديث شريف هر مسلمان حقيقي و آراسته به قرآن داشتن خواهر و دختر را افتخار دانسته و بخاطر رضايت الهي در روش خويش با آنان همين حديث شريف را اساس قرار مي دهد.

انس(رضی الله عنه) مي فرمايد: که رسول الله (صلی الله علیه وسلم) فرمود: هر کسيکه دو دختر را سرپرستي کند تا اينکه آنان به سن جواني رسند، در روز قيامت من و او باهم يکجا مي باشيم انس مي گويد: [آنحضرت (صلی الله علیه وسلم)] انگشتان خود را با هم جمع نمود.([7])

از اين حديث شريف ثابت ميگردد که تربيت نمودن دو دختر و سرپرستي و مراقبت درست از آنان سبب مي شود که انسان در روز قيامت با رسول کريم (صلی الله علیه وسلم) نزديک باشد، و هرگاه کسي در زير بيرق پيامبر باشد و مانند دو انگشت با هم نزديک باشند، تمامي مشکلات روز قيامت وي مرفوع خواهد بود. زيرا او پيروي حقيقي از رسول کريم (صلی الله علیه وسلم) نموده است.

در قسمت ساير اقارب همسايهها و ساير مردم: دين مقدس اسلام براي استحکام روابط با اقارب صلهی رحم را يک اساس مهم قرار داده است.

بر اساس ارشادات الهي کسي که صلهی رحم را قطع ميکند خداي (عزوجل) رابطهاش را با وي قطع مينمايد.([8]) در اين مورد احاديث زيادي روايت گرديده است.

براي همسايهها حقوقي را بيان داشته و کساني را که همسايههاي شان از شر شان در امان نيستند بعنوان يک شخص بي ايمان پنداشته است.([9])

توجه به زنان بيوه، يتيمان، فقرا و مساکين: يک مسلمان در روابط اجتماعياش نبايد از حال ديگران بيخبر باشد بلکه بر وي لازم است تا با بيوهها، مساکن، فقرا و يتيمان هميشه همکار بوده و در اموال خويش سهمي براي آنان تخصيص دهد.([10])

ابوهريره (رضی الله عنه) ميفرمايد که رسول الله (صلی الله علیه وسلم) فرمود: کسيکه سرپرستي زن بيوه و مسکين را بر عهده گیرد مانند کسي است که در راه خدا سعي و تلاش ورزد، و من فکر مي کنم که مانند کسي باشد که هميشه نماز ميخواند و هيچ نمينشيند و ياهم مانند روزه داري است که هيچگاهي از روزه گـرفتن دوري نميکند. ([11])

سهل بن سعد (رضي الله عنه) ميفرمايد: که رسول الله (صلی الله علیه وسلم) فرمود: من و کفالت کنندهی يتيم در جنت اين چنين هستيم، بطرف دو انگشت خود اشاره نموده و در ميان شان کمي فاصل گذاشت.([12])

و به همين شكل، احترام بزرگسالان، شفقت با خوردان را جزء مهم اخلاق يك مـؤمن دانسته است. و بدين سان دين مقدس اسلام توانسته است كه روابط خانواده واجتماع را بر اساس قوانين اخلاقي تأمين نمايد.

برعكس كساني كه از هدايات الهي خود را محروم ساختهاند و راه گمراهي را اختيار نمودهاند، بخوبي درك ميكنند كه روزانه، پيوند خانوادگي آنان متلاشي شده، و با وجود داشتن وسايل خوب مادي و معيشتي به مشكلات روحي، خانوادگي مبتلا مي باشند.[13]

 

 

--------------------------------------------

[1]   عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ أَحَقُّ النَّاسِ بِحُسْنِ صَحَابَتِي قَالَ أُمُّكَ قَالَ ثُمَّ مَنْ قَالَ ثُمَّ أُمُّكَ قَالَ ثُمَّ مَنْ قَالَ ثُمَّ أُمُّكَ قَالَ ثُمَّ مَنْ قَالَ ثُمَّ أَبُوكَ وَقَالَ ابْنُ شُبْرُمَةَ وَيَحْيَى بْنُ أَيُّوبَ حَدَّثَنَا أَبُو زُرْعَةَ مِثْلَهُ) صحيح البخاري، کتاب الاداب ، حديث نمبر5514.

[2]  عَنْ أَبِي الدَّرْدَاءِ أَنَّ رَجُلًا أَتَاهُ فَقَالَ إِنَّ لِيَ امْرَأَةً وَإِنَّ أُمِّي تَأْمُرُنِي بِطَلَاقِهَا قَالَ أَبُو الدَّرْدَاءِ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ الْوَالِدُ أَوْسَطُ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ فَإِنْ شِئْتَ فَأَضِعْ ذَلِكَ الْبَابَ أَوْ احْفَظْهُ قَالَ ابْنُ أَبِي عُمَرَ رُبَّمَا قَالَ سُفْيَانُ إِنَّ أُمِّي وَرُبَّمَا قَالَ أَبِي وَهَذَا حَدِيثٌ صَحِيحٌ وَأَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ السُّلَمِيُّ اسْمُهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ حَبِيبٍ ) حديث نمبر1822 کتاب البر والصلة عن رسول الله صلي الله عليه وسلم جامع الترمذي

[3]  عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَإِذَا شَهِدَ أَمْرًا فَلْيَتَكَلَّمْ بِخَيْرٍ أَوْ لِيَسْكُتْ وَاسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ ) حديث نمبر 2671 صحيح مسلم)

[4]  - خيركم خيركم لأهله وأنا خيركم لأهلى ما أكرم النساء إلا كريم ولا أهانهن إلا لئيم ) حديث نمبر 12171 : جامع الأحاديث تاليف جلال الدين السيوطي وبر اين حديث تعليقی نموده است که (الحاكم عن على، وفيه إبراهيم بن محمد الأسلمى تركوه و وثقه الشافعى وحده وقد اعتذر عنه ابن حبان، وقال الذهبى الجرح مقدم)

أخرجه أيضًا: ابن عساكر (13/312).

[5]  عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ مَا ضَرَبَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَادِمًا وَلَا امْرَأَةً قَطُّ) حديث نمبر4154 کتاب الادب، سنن ابي داوود.

[6]  عن ابي سعيد الخدري رضي الله عنه ) قال قال رسول الله صلي الله عليه وسلم ) من کان له ثلاث بنات او ثلاث اخوات، او بنتان او اختان فأحسن صحبتهن واتقي الله فيهن فله الجنـه ) ترمذي شريف، کتاب البر والصله ص، 1839.

[7]  وعن أنس قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم من عال جاريتين حتى تبلغا جاء يوم القيامة أنا وهو هكذا وضم أصابعه. رواه مسلم. متفق عليه)

[8]  عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِنَّ الرَّحِمَ شَجْنَةٌ مِنْ الرَّحْمَنِ فَقَالَ اللَّهُ مَنْ وَصَلَكِ وَصَلْتُهُ وَمَنْ قَطَعَكِ قَطَعْتُهُ حديث نمبر 5529 کتاب الآدب صحيح البخاري.

[9]   عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ وَاللَّهِ لَا يُؤْمِنُ وَاللَّهِ لَا يُؤْمِنُ وَاللَّهِ لَا يُؤْمِنُ قَالُوا وَمَا ذَاكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ الْجَارُ لَا يَأْمَنُ جَارُهُ بَوَائِقَهُ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ وَمَا بَوَائِقُهُ قَالَ شَرُّهُ ) حديث نمبر 7539 باقي مسند المکثرين مسند احمد بن حنبل رحمه الله

[10]   قرآن شريف صفت مومنان حقيقي را بيان داشته ميفرمايد وفي اموالهم حق للسائل والمحروم ) مسلمان حقيقي کساني اند که در اموال شان براي سوال کننده گان ومحرومين حقي را قائل باشند.

[11]   عن أبي هريرة قال رسول الله صلى الله عليه وسلم الساعي على الأرملة والمسكين كالساعي في سبيل الله وأحسبه قال كالقائم لا يفتر وكالصائم لا يفطر. متفق عليه. (صحيح )

[12]   وعن سهل بن سعد قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم أنا وكافل اليتيم له ولغيره في الجنة هكذا وأشار بالسبابة والوسطى وفرج بينهما شيئا. رواه البخاري.  (متفق عليه )

[13]- روزنامه ملي انيس در شماره (65) چهارشنبه 18 جوزاي سال 1384 مطابق 8 جون 2005 در صفحه پنجم خويش تحت عنوان پيرزن انگليسي ثروتش را به سگها بخشيد، چنين نوشته است: يك پيرزن پولدار انگليسي در كمال نا باوري يك مليون و دوصد هزار پوند از ثروت خود را به سگها واگذار كرد، به گزارش روزنامهء (سان ماريون هي وود) از اهالي مانچستر با وجود داشتن وارث، به اراده و ميل شخصي خود به بنياد خيريه سگها مراجعه كرد و همه ثروت خود را به نام اين بنياد کرد تا در راه خدمات رساني به سگها خرج كنند. خانم (هي وود) نهايتا در اثر نارسايي قلبي در گذشت و پس از مرگ وارث او كه دو برادر و يك خواهر بودند با مطلع شدن از اقدام او سخت شوكه و مبهوت شدند. خدمتگار پنجاه وسه ساله وي كه (جوليا مورك ترويد) نام دارد به روزنامه (سان)گفت كه او از خانواده هايش بيزار بود و تنها حيوانات خانواده او بودند.