شماره مقاله :

رمضان برای انسانهای با ایمان

شیخ عظیم الشان صالح فوزان

درس اول: چه هنگامی روزه ماه رمضان بر امت فرض گردید؟

حمد و ستایش مخصوص خداوند صاحب فضیلت و مرحمت است که روزه را به خاطر پاکی نفس از گناهان قرار داده است. سلام و رحمت خداوند بر محمد صلی الله علیه و سلم باشد که بهترین نماز و روزه را ادا نموده است. او در اعمال نیک و درستکاری ثابت قدم بود؛ لطف و رحمت خداوند بر خاندان و اصحاب و پیروان او باشد.

خداوند متعال  می فرماید:

يَـٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَءَامَنُوا۟كُتِبَ عَلَيْكُمُ ٱلصِّيَامُ كَمَ اكُتِبَ عَلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ (البقره 183)

ای کسانی که ایمان آورده اید، روزه بر شما نوشته (مقرر) شده، همانطوری که بر کسانی که قبل از شما بودند نوشته (مقرر) شده بود.

پس در این آیه خداوند می فرماید که روزه بر این امت تعیین یا نوشته است همانطوری که بر ملتهای پیشین تعیین یا نوشته شده بود. و در این آیه منظور از نوشته شدن یعنی روزه فرض و واجب گردیده است. پس روزه بر این امت واجب گردیده همانطوری که بر ملت های قبلی واجب گردیده بود.

بعضی از علما این آیه را این طور تفسیر می کنند که : عبادت روزه بر پیامبران و ملتها از زمان آدم تا به خاتم واجب شده است.

خداوند به این مسئله به این خاطر اشاره می فرماید چون اگر کاری دشوار عمومی (برای تمام مردم) شود، اجرا و تکمیل آن برای روح آسانتر می گردد.

پس روزه بر تمام ملتها واجب بوده اما نحوه و زمان روزه گرفتن متفاوت بوده است. سعید بن جبیر گفت: "کسانی که قبل از ما روزه می گرفتند از یک شب تا شب دیگر را روزه می گرفتند، همانطور که مسلمانان در صدر اسلام روزه می گرفتند".

حسن بصري می گوید: روزه بر یهودیان فرض گردید، اما آنها این فریضه را رها نمودند و فقط یک بار در سال روزه می گرفتند به این باور که در این روز فرعون غرق گردیده است و آنها در این مورد یا اشتباه می کنند و یا دروغ می گویند چون این روز عاشورا بوده است.

همچنین روزه بر مسیحیان نیز فرض گردیده بود و آنها برای مدتی طولانی روزه می گرفتند و گرمای شدیدی را تحمل می کردند که در سفرها و در زندگی روزمره دشوار بود. پس علمای آنها تصمیم گرفتند که روزه را در فصلی بین زمستان و تابستان بگیرند، لذا آنها اوقات روزه را در بهار قرار دادند. و هر سال در همان وقت روزه می گرفتند و اوقات روزه تغییر نمی کرد. سپس به خاطر تغییری که ایجاد  کرده بودند، ده روز اضافه تر را به عنوان کفاره روزه می گرفتند . پس تعداد روزه های آنها به چهل روز رسید.

و خداوند می فرماید:"به خاطر اینکه تقوا حاصل نمایید" که دلیل گرفتن روزه است. پس روزه به خاطر حاصل نمودن نمودن تقوا و مهار نفس و شکست خواهشات نفسانی است.

و خداوند متعال می فرماید: فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْعَلَى سَفَرٍفَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَوَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ (بقره 184)

ترجمه: "پس هر کس از شما مریض و یا در سفر باشد (به همان شمار) تعدادی از روزهای دیگر را (روزه) بگیرد. بر کسانی که (روزه) طاقت فرسات، کفاره است که به فقیران طعام دهد".

گفته شده که این ایام روزه های غیر از رمضان است و سه روز بوده است. همچنان گفته شده که این ایام از ماه های رمضان بوده چون آیه بعدی  با بیان "ماه رمضان" آن را واضح می سازد .

آنها می گویند در صدر اسلام مردم حق انتخاب داشتند که یا روزه بگیرند و یا فقیران را غذا دهند طوری که خداوند می فرماید: وَعَلَى ٱلَّذِينَ يُطِيقُونَهُۥ فِدْيَةٌۭ طَعَامُ مِسْكِينٍۢ ۖ فَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًۭا فَهُوَخَيْرٌۭلَّهُۥ ۚ وَأَن تَصُومُوا۟خَيْرٌۭلَّكُمْ ۖ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ. سوره بقره (184)

ترجمه: برای کسانی که (روزه) طاقت فرساست. کفاره های خوراک دادن به بینوایان است و هرکس به میل خود بیشتر نیکی کند پس آن برای او بهتر است و اگر بدانید روزه گرفتن برای شما بهتر است .(سوره 2 آیه 184)

سپس حق انتخاب لغو گردید و با این امر روزه گرفتن بر ما اجباری گردید: *فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ ٱلشَّهْرَفَلْيَصُمْهُ*. سوره بقره (185)

 ترجمه: پس هر کدام از شما که این ماه را درک کند باید روزه بگیرد.

حکمت در این است که این قانون به تدریج به میان بیاید و قبول کردن آن آسان ساخته شود چون آنها قبلاً با آن آشنا نبودند و با وجود دشواری کمکی برای پذیرفتن آن شود. بنابرین در ابتدا حق انتخاب روزه و یا اطعام مسکین وجود داشت سپس هنگامی که یقین و اطمینان قوی تر گردید، و روحشان در سهولت قرار گرفت و با آن آشنا شدند روزه اجباری گردید.

این طریقه ای است که اسلام از آن برای برخورد با دشواری ها استفاده می کند و قانون ها را به تدریج تطبیق می نماید.

باید در نظر داشت که این آیه برای کسانی که قادر به گرفتن روزه نیستند مانند سالمندان و یا کسانی که به بیماری مزمن مبتلا هستند، نمی باشد. این افراد می توانند روزه نگیرند و در عوض برای هر روزی که قضا می گردد باید به فقیران غذا دهد و اجباری برای ادا کردن قضای آن وجود ندارد.

اما برای سایرین روزه اجباری است و اگر به خاطر مریضی و یا سفر روزه نمی گیرند، قضای آن را در روزهای دیگر به جا بیاورند، همانطور که خداوند می فرماید:  *فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ ٱلشَّهْرَفَلْيَصُمْهُ ۖ وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوْعَلَىٰ سَفَرٍۢفَعِدَّةٌۭ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۗ*

ترجمه: پس هر کس از شما که این ماه را درک کند باید روزه را بگیرد و کسی که مریض و یا در سفر است (باید به شمار آن) تعداد از روزهای دیگر را (روزه) بگیرد.

روزه ماه رمضان در هشت سال اول بعد از هجرت محمد صلی الله علیه و سلم فرض گردید  و پیامبر نه بار رمضان را روزه گرفت.

ماه رمضان یکی از ارکان اسلام است و هر کسی که آن را انکار می کند، کافر می گردد و هر کسی که روزه را بدون عذر بشکند، در حالی که از فرض بودن آن آگاه است، گناه کبیره را مرتب گردیده است. واجب است که اینگونه افراد توبیخ و منع گردند و هرچه زودتر توبه و طلب مغفرت نمایند و قضای این روزه ها را به جا آورد.

http://salaf-us-saalih.com/2014/06/25/30-lessons-in-fasting-shaykh-saalih-fawzaan/