|
بسم الله الرحمن الرحیم
اهتمام یاران رسول الله صلی الله علیه وسلم به حدیث
به دلیل جایگاه والای سنت در دین و نسبت تنگاتنگ آن با قرآن، صحابه توجه زیادی به حدیث داشتند، همانند قرآن، بر سنت هم حریص بودند، لفظ یا معنی آن را حفظ کردند و با آن ذوق پویا و زنده ی خویش هدف و معانی سنت را همانگونه که از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیده بودند شناختند. علاوه بر آن شاهد و گواه حال و وضعیت و ظروف و شرایط بیان حدیث بودند و در هر حدیثی که دچار مشکل می شدند و معنای آن را نمی دانستند به منبع فیاض آن و سرچشمه ی حکمت، رسول الله صلی الله علیه وسلم مراجعه می کردند و از ایشان می پرسیدند.
تا آن اندازه به شنیدن وحی و سنت حریص و مشتاق بودند که گاهی به صورت نوبتی به شنیدن حدیث اقدام می کردند و نمی گذاشتند چیزی از دهان پرنور و برکت رسول الله صلی الله علیه وسلم خارج شود مگر اینکه یکی از آنان در آنجا حضور داشته باشد.
امام بخاری از عمر رضی الله عنه روایت می کند:
«كُنْتُ أَنَا وَجَارٌ لِي مِنَ الأَنْصَارِ فِي بَنِي أُمَيَّةَ بْنِ زَيْدٍ وَهِيَ مِنْ عَوَالِي المَدِينَةِ وَكُنَّا نَتَنَاوَبُ النُّزُولَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ج، يَنْزِلُ يَوْمًا وَأَنْزِلُ يَوْمًا، فَإِذَا نَزَلْتُ جِئْتُهُ بِخَبَرِ ذَلِكَ اليَوْمِ مِنَ الوَحْيِ وَغَيْرِهِ، وَإِذَا نَزَلَ فَعَلَ مِثْلَ ذَلِكَ...»یعنی: «من و همسایه ی انصاریم از قبیله ی بنی أمیه بن زید - که در مناطق شمال مدینه بودند - نوبتی یک روز او و روز دیگر من نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم می رفتیم هر کدام از ما خبر آن روز را برای دیگری تعریف می کرد...».
با این روش سعادت دنیا و آخرت را به دست آوردند. هرگز دنیا آنها را از دین و دین آنها را از دنیا غافل نکرد.
اکنون متوجه شدیم که قرآن و سنت مملو از بیان فضل و بزرگی علم و علماء است و صحابه کرام سنت را مصدر دوم قانون گذاری دین می دانستند، و رسول الله صلی الله علیه وسلم را بیشتر از خودشان دوست می داشتند. در گوش فرا دادن به رسول الله صلی الله علیه وسلم لذت و راحتی احساس می کردند و ایمان داشتند که ایشان بر اساس هوی و هوس سخن نمی گویند و کلام او بر اساس وحی است. از کلام ایشان توشه ی ایمان و تقوی را به دست می آوردند و آن را طریق رسیدن به بهشت[2] می دانستند.
اگر همه ی اینها را به خوبی بدانیم آنگاه شور و شوق صحابه در گوش فرا دادن به کلام حیات بخش رسول الله صلی الله علیه وسلم را درک خواهیم کرد و متوجه می شویم چنین موضع گیری از آنها بدیهی و آشکار است و از مسلمات تاریخ روشن آن نسل بی مانند است.
آنان همچنین نسبت به ابلاغ و رساندن سنت اهتمام فراوانی داشتند، چون به خوبی می دانستند که این دین است و ابلاغ دین لازم و ضروری می باشد و رسول الله صلی الله عیه وسلم آنان را به این کار مبارک تشویق می نمودند. چنانچه امام شافعی و بیهقی روایت می کنند که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند:
«نَضَّر الله امرءاً سمع منا شيئاً، فبلَّغه كما سمعه، فرُبَّ مبلَّغ أَوْعَى من سامع» یعنی: «سلامت و باطراوت باشد کسی که سنت مرا می شنود و آن را حفظ می کند و همان گونه که شنیده است به دیگران ابلاغ می کند، گاهی وقت ها آنان نسبت به کسانی که از من شنیده اند، سخنانم را خوب تر و بهتر را درک می کنند». در روایتی دیگر می فرمایند: «فرُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ غَيْرِ فَقِيهٍ، وَرُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ إِلَى مَنْ هُوَ أَفْقَهُ مِنْهُ» یعنی: «چه بسا افرادی هستند با وجود اینکه خود عالم و فقیه نیستند اما پیام را انتقال می دهند و چه بسا کسانی که خود حاملان فقه و پیام دینی اند آن را به افرادی آگاه تر از خود می رسانند».
و در خطبه ی مشهور حجة الوداع می فرمایند: «لِيُبَلِّغَ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ فَإِنَّ الشَّاهِدَ عَسَى مِنْ أَنْ يُبَلِّغَ مَنْ هُوَ أَوْعَى مِنْهُ» یعنی: «حاضران به غائبان ابلاغ کنند، همانا شاید برخی از غائبان بهتر کلامم را درک کنند». [روایت بخارى].
هرگاه نماینده و سفیری نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم می آمد قرآن و سنت را به او یاد می دادند و به او سفارش می کردند که اینها را حفظ کند و به قوم خویش ابلاغ نماید.
امام بخاری روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم به نماینده های عبدالقیس فرمودند: «اینها را حفظ کنید و به دیگران خبر دهید و برای آنها بازگو کنید» و در روایت دیگر می فرمایند: «بازگردید و به قومتان یاد دهید».
رسول الله صلی الله علیه وسلم بارها به گوش آنان رسانده بود که: «مَنْ كَتَمَ عِلْمًا أَلْجِمَ بِلِجَامٍ مِنْ نَارٍ» یعنی: «هرکس علمی را پنهان کند در روز قیامت با ریسمانی از آتش به افسار کشیده می شود» و آنها را در حفظ و تبلیغ سنت خویش تشویق می نمودند.
مقاله برگرفته از کتاب "پاسداری راستین از سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم" است.
[1]- صحیح بخاری ـ کتاب العلم ـ باب التناوب في العلم.
[2]- در حدیثی که امام مسلم روایت نموده چنین آمده است: هر کس راهی را در پیش گیرد که در آن راه علمی را طلب کند الله راهی به سوی بهشت را برایش هموار می گرداند.
|
