|
بسم الله الرحمن الرحيم
الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی رسول الله و علی آله و اصحابه الی یوم الدین و اما بعد:
اخلاق عبارت است از توان و استعداد محكم در نفس و باطن كه اعمال ارادى و اختيارى از آن صادر مىشوند، اخلاق مصدر اعمال خوب و بد و همچنين زشت و زيبا است. اين كيفيت باطنى به لحاظ ماهيت خود پذيراى تاثير خوب و بد تربيت است. هرگاه اين صلاحيت، استعداد و توان بسوى ترجيح دادن فضيلت و حق، محبت با نيكىها، تشويق به خير سوق داده شود و در جهت دوستى با زيبايىها و نفرت از قبائح و زشتىها از آن كار گرفته شود، ماهيت آن باين اعمال خو گرفته و اين اعمال به راحتى از آن صادر مىگردند. صدور اين اعمال بدون احساس ناراحتى اخلاق حسن نام دارند، اين اعمال عبارتند از: بردبارى شكيبايى، صبر و تحمل، سخاوت و شجاعت، عدل و احسان، و امثال آن متعلق به اخلاق حسنه و كمال نفس هستند.
هرگاه اين اعمال ترك داده شوند، نفس شايستگى لازم براى اين اعمال را پيدا نكرده و در جهت رشد و پيشرفت اعمال خير و معروف پنهان در خود آماده نمىشود. يا آنكه بدتربيت شده و در اثر آن زشتىها را مىپسنددو زيبايىها را نمىپذيرد. رفتار و گفتارهاى پست و خراب براحتى از وى انجام مىگيرد، به چنين كسى گفته مىشود: اخلاق بدى دارد، اين رفتار و گفتار كه براحتى از آن صادر مىشوند، اخلاق بدنام دارند، اعمال ضد اخلاقى عبارتند از: خيانت، دروغ، خوف، طمع، ستم، خشونت، بدگوئى، عدم رعايت عفت كلام و امثال آن، روى اين اساس اسلام به اخلاق حسنه ارزش قايل شده و براى رشد آن در جامعه اسلامى دعوت كرده است و ايمان انسان را بوسيله فضائل شخصى و اسلامش را بوسيله اخلاق حسنه محك زده است و خداوند متعال پيامبرش را بخاطر اخلاق زيبايش ستوده است.
« وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ» (قلم: 4). و او را درباره حسن اخلاق امر كرده است.
« ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ » (فصلت: 34).
«با شيوه بهتر و اخلاق زيبا دفاع كن، آنگاه دشمنان نيز دوست صميمى مىگردند»
خداوند اخلاق خوب را وسيلهاى براى حصول سعادت و رسيدن به بهشت قرار داده است. « وَسَارِعُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ (133) الَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ » (آل عمران: 134 - 133).
ترجمه: «بشتابيد بسوى بخشش گناهان از جانب پروردگار و به سوى بهشتى كه بزرگى و عرض آن برابر با زمين و آسمانها است و براى پرهيزگاران تدارك ديده شده است. آنانى كه در حال خوشحالى و تنگدستى انفاق مىكنند و خشم خود را فرو مىبرند و از خطاها و اشتباهات مردم، در مىگذرند، خداوند نيكو كاران را مىپسندد»
رسول اكرم صلی الله علیه وسلم براى تكميل نمودن اخلاق حسنه مبعوث شده است. «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَكارِمَ الْأَخْلَاقِ» «همانا من براى اتمام مكارم اخلاق مبعوث شدهام». (بخارى در ادب المفرد).
رسول اكرم صلی الله علیه وسلم در چندين مورد فضيلت مكارم اخلاق را بيان كرده است، مىفرمايد: «مَا مِنْ شَيْءٍ فِي الْمِيزَانِ أَثْقَلُ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ» «هيچ چيزى در ميزان عدل الهى وزن بيشترى از حسن خلق ندارد» و مىفرمايد: «اَلْبِرُّ حُسْنُ الْخُلُقِ» (بخارى). «نيكى يعنى حسن خلق» و مىفرمايد: «أَكْمَلُ الْمُؤْمِنِينَ إِيمَانًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقًا» (احمد وابوداود). «كاملترين مؤمن بلحاظ ايمان كسانى هستند كه اخلاق زيبا دارند»،
و مىفرمايد: «إِنَّ مِنْ أَحَبِّكُمْ إِلَىَّ وَأَقْرَبِكُمْ مِنِّى مَجْلِساً يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَحْسَنُكُمْ أَخْلاَقاً» (بخاري). «روز قيامت كسى از ميان شما با من نزديكتر و نزد من محوبتر است كه اخلاقش بهتر باشد»، و سوال شد كدام عمل بهتر است؟ فرمود: «حُسْنُ الْخُلُقِ» «بهترين عمل حسن اخلاق است». (ترمذى).
و مىفرمايد: «إِنَّ الْعَبْدَ لَيَبْلُغُ بِحُسْنِ خُلُقِهِ عَظِيمَ دَرَجَاتِ الآخِرَةِ، وَشَرَفَ الْمَنَازِلِ، وَإِنَّهُ لَضَعِيفُ الْعِبَادَةِ» «انسان با عبادت اندك و بوسيله اخلاق زيبا درجات عاليه بهشت و مسكن و منازل خوب آن را در مىيابد». (طبرانى).
ديدگاه پيشينيان درباره اخلاق خوب:
حسن بصرى؛ مىگويد: حسن خلق عبارت است از: گشادگى چهره، همنشينى با دوستان و خوددارى از آزار و اذيت ديگران. عبداللّه بن مبارك مىگويد: حسن خلق در سه چيز است: 1- دورى كردن از محرمات، 2- طلب حلال و سخاوت 3- گشاده دستى نسبت به زن و فرزندان.
يكى ديگر از برزگان مىگويد: حسن خلق يعنى با مردم نزديك شدن و در ميان آنان بيگانه نماندن. بعضىها گفتهاند: حسن خلق عبارت است از: آزار و نرساندن و بردبارى با برادر مؤمن خويش. و بعضىها مىگويند: اخلاق حسنه يعنى بجز رسيدن به رضايت پروردگار غم و اندوهى داشته نباشى.
همه اينها كه بيان گرديد بخشى از تعريف حسن اخلاق مىباشند، اما تعريف حسن اخلاق باعتبار ذات ماهيتش همان است كه در شروع اين فصل بيان گرديد.
در مورد نشانىها و علامات شخصى كه داراى اخلاق زيبا است. چنين گفته شده است: بسيار با حيا باشد، اذيت و آزار نرساند، صلاح و شايستگىاش زياد باشد، راستگو باشد، اندك گويد، كمتر خطا و لغزش كند، فضول و شرور نباشد، نيك باشد، صله رحمى را رعايت كند، با وقار و با حوصله باشد، قدردان، خشنود و بردبار باشد، به عهد و پيمان خود وفادار و پاك دامن باشد، غيبت نكند، سخن چين و بدگو نباشد، ديگران را لعن و نفرين نكند، شتاب كار نباشد، كينه و حسد نداشته باشد، بخيل نباشد، همواره خوشحال و شادمان باشد، محبت، عداوت، خشنودى و ناراضگىاش فقط بخاطر خداوند باشد.
وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین.
وآخر دعوانا أن الحمدلله رب العالیمن.
سایت مهتدین
www.Mohtadeen.Com |
