|
بسم الله الرحمن الرحيم
الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی رسول الله و علی آله و اصحابه الی یوم الدین و اما بعد :
مسلمان خوردن و نوشيدن را به عنوان يك وسيله مىداند نه به عنوان يك هدف. او مىخورد و مىنوشد تا بهتر بتواند پروردگارش را عبادت كند، اين عبادت او را شايسته كرامت و سعادت اخروى مىكند، خوردن و نوشيدن مسلمان صرفا بخاطر سير كردن شكم و تأمين شهوت نيست. روى اين اصل مسلمان تا گرسنه نشود، نمىخورد و تا تشنه نشود نمىآشامد چنانكه منقول است «ما تا گرسنه نشويم، نمىخوريم و هرگاه بخوريم، پرخورى نمىكنيم» (مؤلف مىگويد: راوى اين حديث براى من شناخته شده نيست، ممكن است از آثار صحابه باشد). از اينرو مسلمان در خوردن و نوشيدن خود را ملزم به رعايت نكات زير مىداند.
نكاتى كه قبل از خوردن و آشاميدن بايد رعايت شوند:
1- طعام و شراب مسلمان بايد پاك و حلال باشد و از هرگونه شائبه و شبهه حرام بايد خالى باشد، زيرا خداوند مىفرمايد:
« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ» (البقرة: 172). «اى مؤمنان از رزق پاكيزه و حلالى كه به شما دادهايم، بخوريد».
نيت و قصدش از خوردن و آشاميدن تقويت جسم بخاطر عبادت بيشتر و رسيدن به كارهاى مشروع باشد، بدينوسيله از پاداش اخروى بهرهمند خواهد شد. زيرا عمل مباح بوسيله نيت عبادت محسوب مىگردد.
3- قبل از خوردن غذا در صورت نياز، دستها را مىشويد.
4- بهتر است غذايش را روى سفره كه بر زمين گذاشته شده است، ميل كند نه بر روى ميز و صندلى، كه در فتوى جايز است ولى خوردن طعام روى سفرهاى كه بر زمين گذاشته باشد، حكايت از فروتنى و تواضع دارد. از انس رضی الله عنه مروى است كه رسول اكرم صلی الله علیه وسلم هرگز روى ميز و سينى غذا نخورده است. (سكرجه، ديس عجمى بزرگى است كه انواع غذاها در آن گذاشته مىشود). (بخاري).
5- روى سفره در حالت تواضع و فروتنى مىنشيند، يعنى دو زانو مىنشيند يا اينكه روى پاها و قدمها مىنشيند، يا پاى راستش را بلند كرده روى پاى چپ مىنشيند، همانطور كه رسول اكرم صلی الله علیه وسلم مىنشست. رسول اكرم صلی الله علیه وسلم مىفرمايد: «لاَ آكُلُ مُتَّكِئًا إنَّمَا أنَا عَبْدٌ آكُلُ كَمَا يَأْكُلُ الْعَبْدُ، وَأَجْلِسُ كَمَا يَجْلِسُ الْعَبْدُ» «در حالى كه تكيه زدهام غذا نمىخورم، چون اين حكايت از تكبر و غرور دارد. فرمود: من بنده هستم، همانطور كه بنده مىخورد، من مىخورم و مثل بندگان مىنشينم». (بخاري).
6- از طعام و غذاى موجود اظهار رضايت بكند و طعام عيب در نياورد، اگر مورد پسندش بود بخورد و در غير اين صورت دست بكشد.
7- همراه با ديگران، يعنى با زن و فرزند و يا با مهمان و خادم غذا بخورد زيرا در حديث آمده است: «اجْتَمِعُوا عَلَى طَعَامِكُمْ يُبَارَكْ لَكُمْ فِيهِ» «دست جمعى غذاىتان را صرف كنيد كه بركت در آن مىآيد». (ابوداود و ترمذى).
نكاتى كه در حال غذا خوردن بايد رعايت شوند:
1- با «بسم اللّه» آغاز كند. زيرا در حديث آمده است: «هرگاه غذا مىخوريد با ياد و نام خدا شروع كنيد، اگر در آغاز بسم اللّه فراموش شد، هر گاه بياد آمد اين كلمات «بسماللّه اوله و آخره» را بگويد.
2- با گفتن كلمه «الحمدللّه» به خوردن غذا پايان دهد، در حديث آمده است، رسول اكرم صلی الله علیه وسلم فرمود: «هر كس بعد از پايان غذا، اين كلمات «الْحَمْدُ لِلهِ الذى أَطْعَمَنِى هذا ورَزقِنِيْهِ مِنْ غَيْرِ حَوْلٍ مِنّى وَلَا قُوَّةٍ» را بخواند، تمام گناهان گذشتهاش مورد مغفرت قرار خواهد گرفت.
3- با سه انگشت از انگشتهاى دست غذا بخورد. لقمه را كوچك بردارد و آن را خوب بجود و از پيش خود بخورد. از كناره ظرف غذا بردارد. زيرا رسول اكرم صلی الله علیه وسلم خطاب به عمربن سلمه فرمود: «يَا غُلامُ، سَمِّ اللَّهَ، وَكُلْ بِيَمِينِكَ، وَكُلْ مِمَّا يَلِيكَ» «اى پسر، با ذكر نام اللّه و با دست راست غذا بخور و از جلوى خود غذا بردار». (متفق عليه). و فرمود: «بركت در وسط غذا نازل مىشود، لذا از دو طرف ظرف غذا بر داريد و از وسط آن نخوريد». (متفق عليه).
4- قبل از پاك كردن دستها بوسيله دستمال، كاسه را با انگشتها و انگشتها را بوسيله زبان تميز و صاف كند يا با آب بشويد، زيرا از جابر رضی الله عنه روايت است كه رسول اكرم صلی الله علیه وسلم فرمود: «هرگاه غذا خورديد تا انگشتها را نشستهايد و يا با زبان پاك نكردهايد، از حوله استفاده نكنيد». (ابوداود و ترمذى). از حضرت جابر روايت است، كه رسول اكرم صلی الله علیه وسلم درباره صاف كردن انگشتها و كاسه امر كرده و فرمودند: شما نمىدانيد كه خير و بركت در كدام جزء غذاى شما است. (مسلم).
5- هرگاه غذايى از دستش بر زمين بيفتد، آلودگى را بر طرف نموده باقى غذا را بخورد. زيرا رسول اكرم صلی الله علیه وسلم فرمود: «إِذَا سَقَطَتْ لُقْمَةُ أَحَدِكُمْ فَلْيُمِطْ عَنْهَا الأَذَى وَلْيَأْكُلْهَا وَلاَ يَدَعْهَا لِلشَّيْطَانِ» «هر گاه لقمهاى از دست كسى بيفتد. آن را برداشته آلودگى را دور كند و بعد بخورد و آن را براى شيطان نگذارد». (مسلم).
6- غذاى گرم را پوف نكند و تا سرد نشده اقدام به خوردن آن نكند و در حال نوشيدن، در آب پوف نكرده و داخل ظرف آب تنفس نكند. آب را در سه وقفه بنوشد. زيرا از انس رضی الله عنه مروى است كه رسول اكرم صلی الله علیه وسلم آب را در سه وقفه مىنوشيد». (متفق عليه). و از ابى سعيد رضی الله عنه مروى است كه رسول اكرم ص، از پوف كردن و نفس كشيدن در داخل ظرف منع فرمودند». (ترمذي).
7- از پرخورى اجتناب كند. زيرا رسول اكرم صلی الله علیه وسلم مىفرمايد: «انسان هيچ ظرفى بدتر از شكم را پر نكرده است. چند لقمه كه جان و روح را پيوند دهد براى انسان كافى است، اگر بر اين مقدار قناعت نمىكند، يك سوم شكمش را براى آب و يك سوم را براى غذا اختصاص داده و يك سوم را خالى بگذارد تا بتواند به تزكيه نفس بپردازد». (احمد و ابن ماجه).
8- تقسيم آب يا غذا را از كسى شروع كند كه از لحاظ سن يا رتبه بزرگتر از ديگران بزرگتر باشد سپس از سمت راست او ادامه دهد و خود توزيع كننده در آخر استفاده كند. در حديث در اين خصوص چنين آمده است: «كبر، كبر» يعنى از بزرگتران شروع كن، در حديثى ديگر آمده است، حضرت ابن عباس ب در سمت راست رسول اكرم صلی الله علیه وسلم نشسته بود و بزرگان صحابه سمت چپ او، رسول اكرم صلی الله علیه وسلم وقتى مىخواست به حاضرين در جلسه آب بدهد، براى اينكه از بزرگترها كه در سمت چپ بودند شروع كند از ابن عباس كسب اجازت كرد. اين كسب اجازت حكايت از آن دارد كه حق تقدم در نوشيدن از كسى است كه در سمت راست قرار گرفته است. و در حديثى ديگر آمده است، «سَاقِىِ الْقَوْمِ آخِرُهُمْ» «توزيع كننده آب (و تقسيم كننده طعام،) در آخر بايد تناول كند».
9- در صورتى كه در مجلس افراد بزرگترى چه از لحاظ سن يا از لحاظ فضل و رتبه علمى حضور دارند، قبل از آنان شروع به خوردن و آشاميدن نكند. زيرا چنين حركت و عملى مخل ادب است و آز و حرص فاعل آن را مىرساند. گوينده چه زيبا گفته است:
وإن مدت الأيدى إلى الزاد لم أكن
بأعجلهم جشع القوم اعجل
هر گاه دستها بسوى غذا دراز شوند، از شتاب زدگان نخواهم بود زيرا حريص ترين مردم كسى است كه بيش از همه آنان شتاب دارد.
10- با كمال آزادى و بدون تكلف غذا بخورد و رفيق يا ميزبانش را وادار به اصرار نكند كه بگويد، بردار، غذا برايت بريزم و غير. زيرا اين گونه رفتار ميزبان را در مضيقه قرار داده و نوعى ريا محسوب مىگردد و ريا حرام است.
11- در خوردن رعايت حال همراهان را بكند، در صدد خوردن بيشتر از آنان بر نيايد، بويژه در صورتى كه طعام اندك باشد، زيرا چنين حركتى بمعنى تعرض به حقوق ديگران است.
12- در حال خوردن بسوى دوستان و كسانى كه با وى هم سفره هستند نگاه نكند و مراقب خوردن آنان نباشد ممكن است آنان احساس شرمندگى نموده دست از طعام بكشند، بلكه نگاهش را پائين بگيرد.
13- از انجام حركات مذموم، مانند افشاندن دستها در كاسه و پائين گرفتن سر و نزديك شدن سفره جدا خودارى شود. اين حركات عرفا غير مطلوب و ناپسند هستند و ممكن است طى آن لقمهاى از دهانش روى سفره بيفتد، موقع خوردن سخنان بىنزاكتى كه طبع انسان از آنها كراهت دارد، نگويد، زيرا اين گونه سخنان گاها موجب اذيت شركاء مىگردد و اذيت رساندن به ديگران حرام است.
14- انگيزه شركت در غذا خوردن با فقرا و مساكين ايثار و همدردى با ثروتمندان انبساط و گشاده روئى و با صاحبان پست و جاه ادب و احترام باشد.
نكاتى كه بعد از خوردن غذا رعايت شوند:
1- به پيروى از رسول اكرم صلی الله علیه وسلم قبل از سير شدن دست از طعام بكشد تا مواجه با بدهضمى يا پر خورى كه منافى با زيركى و زكاوت است نشود.
2- نخست دستها را با زبان و سپس بوسيله حوله يا آب تميز كند. البته شستن و استفاده از آب بهتر است.
3- غذايى كه موقع خوردن روى سفره مىافتد برداشته شود، در حديث در اين باره تاكيد شده است و اين از جمله سپاس نعمتهاى خداوند است.
4- دندانها را خلال نموده دهن را با مسواك و مضمضه تميز كند تا دهنش بد بو نشود، چرا كه ذكر و ياد خداوند بوسيله دهان و زبان انجام مىگيرد و ديگران مورد خطاب او هستند، علاوه بر اين نظافت و بهداشت دهن و دندان موجب سلامتى و طول عمر دندانها نيز مىگردد.
5- در پايان طعام خدا را سپاس گويد و بعد از نوشيدن شير، اين دعا را «اللهم بارك لنا فيما رزقتنا وزدنا منه» بگويد، پروردگارا! در رزق ما بركت عنايت بفرما و اين روزى ما را افزون كن. اگر نزد ديگران افطار كند، چنين گويد: «أفطر عندكم الصائمون وأكل طعامكم الأبرار وصلت عليكم الملائكة» «روزه داران نزد شما افطار كنند، طعام شما را پاكان بخورند و فرشتگان براى شما دعاى مغفرت كنند». اگر در دعاء چنين بگويد: پروردگارا در رزق آنان بركت عنايت بفرما، آنان را مورد مرحمت و مغفرت قرار بده، بر سنت عمل كرده است و براى خير بسيار زياد دعا كرده است.
وصلی الله وسلم علی نبینا محمد وعلی آله وصحبه أجمعین.
وآخر دعوانا أن الحمدلله رب العالیمن.
سایت مهتدین
www.Mohtadeen.Com |
