شماره مقاله :

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی رسول الله و علی آله و اصحابه الی یوم ‏الدین و ‏اما بعد‏:‏

 مسلمان نسبت به اهميت نيت در تمام امور دينى و دنيوى ايمان دارد. تمام اعمال در اثر نيت شكل مى‏گيرند و بر حسب نيت به آنها پاداش داده مى‏شود. صحت و سقم، قوت و ضعف اعمال منوط به نيت است. عقيده مسلمان داير بر اينكه نيت براى تمام اعمال ضرورى است، مستفاد از دلائل زير است:

 1- « وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ » (البينة: 5).

«به آنان امر نشده جز اينكه خداوند را با اخلاص دعوت كنند».

 2- « قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصًا لَهُ الدِّينَ» (زمر: 11).

«(اى پيامبر) بگو: به من امر شده تا خدا را با اخلاص عبادت كنم».

 در حديث درباره نيت نيز سخن گفته شده است. مى‏فرمايد: همانا پاداش اعمال به نيت بستگى دارد و براى انسان هست آنچه كه او نيت كرده است. (متفق عليه).

و مى‏فرمايد:

 «إِنّ اللّهَ لاَيَنْظُرُ إلَى صُوَرِكُمْ وَأَمْوَالِكُمْ وَإِنّمَا يَنْظُرُ إِلى‏ قُلُوبِكُمْ وَأَعْمَالِكُمْ» (متفق عليه).

«خداوند به سر و صورت‏تان نگاه نمى‏كند بلكه اعمال و دلهاى شما را مى‏بيند (يعنى ملاك فضيلت و برترى نزد اللّه ظاهر و صورت شما نيست بلكه نيت قلبى و اعمال‏تان هستند)».

 منظور از نگاه كردن به دلها، نگاه كردن به نيت‏ها است زيرا نيت است كه انسان را بر عمل وا مى‏دارد. رسول اللّه صلی الله علیه وسلم مى‏فرمايد: «مَن هَمَّ بِحَسَنَةٍ وَلَمْ يَعْمَلْهَا كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةٌ» «هر كس قصد انجام عمل نيكى كند و موفق به انجام آن نشود، نيكى در نامه اعمالش ثبت مى‏گردد».

 آرى به محض قصد و نيت پاك، عمل پاك و شايسته مى‏گردد و در برابر آن ثواب مى‏رسد و لو اينكه موفق به عمل نشود. اين اجر و پاداش مسلما بيانگر ارزش و اهميت نيت است. در حديثى درباره ارزش و اهميت نيت آمده است: «مردم به چهار دسته تقسيم مى‏شوند: 1- شخصى كه خداوند باو علم و مال داده است، او بر اساس علم خود از ثروت و مالش استفاده مى‏كند و مطابق با علم خود، ثروتش را در راه اللّه انفاق مى‏كند. 2- شخص ديگرى كه اين علم و ثروت را ندارد ولى مى‏گويد: اگر خداوند به من مى‏داد. آنطور كه به فلانى داده است، من نيز مانند او عمل مى‏كردم. اين هر دو در اجر و پاداش با هم برابراند.

 3- كسى كه خداوند باو مال داده اما علم نداده است. او مالش را در راه غير مشروع انفاق مى‏كند، شخصى ديگر مى‏گويد: اگر خداوند به من مال مى‏داد، همانطور كه به فلانى داده است، من نيز مانند او مالم را در راه‏هاى نامشروع خرج مى‏كردم. اين هر دو در گناه برابر و شريك‏اند. (ابن ماجه). آرى، كسى كه نيت عمل صالح را كرده است، باو اجر و ثواب عمل صالح داده مى‏شود و كسى كه نيت عمل بد را كرده باشد، پاداش عمل بد باو داده مى‏شود. ملاك اين اجر و ثواب، عذاب و عقاب نيت است.

 در حديثى ديگر آمده است: رسول اكرم صلی الله علیه وسلم در زمانى كه در تبوك بود، فرمود: «كسانى در مدينه هستند كه در ثواب جهاد با ما شريك‏اند، هر چند كه آنان در مدينه نشسته‏اند. ما هيچ مسافتى را طى نمى‏كنيم، هيچ مالى را انفاق نمى‏كنيم و هيچ زحمت و مشكلى را متحمل نمى‏شويم مگر اينكه آنان در اجر و ثواب يكسان با ما شريك‏اند. ولو اينكه آنان در مدينه هستند». سوال شد چگونه چنين چيزى ممكن است؟ فرمود: «آنان نيت شركت در جهاد را داشتند اما بدليل اينكه معذور بودند نتوانستند شركت كنند ولى بخاطر نيت پاك‏شان شريك اجر هستند». (ابوداود و بخارى).

آرى، صفا و پاكى نيت است كه شخص غير مجاهد و نمازى را در اجر و ثواب برابر مجاهد و نمازى قرار داده است در حديثى ديگر در اين باره آمده است: «وقتى مسلمانان با شمشير و اسلحه بر يكديگر حمله‏آور شوند، قاتل و مقتول هر دو در دوزخ هستند، سوال شد يا رسول اللّه، قاتل آرى ولى مقتول به چه گناهى به دوزخ مى‏رود؟ فرمود: چون او نيت كشتن برادر دينى‏اش را كرده است». آرى، نيت فاسد، مقتول را كه اگر قصد كشتن برادرش را نمى‏كرد به بهشت مى‏رفت، به دوزخ مى‏برد و او را در رديف قاتل قرار مى‏دهد. در حديثى ديگر آمده است: هر كس نكاح كند و قصد پرداخت مهريه را ندارد، زانى محسوب مى‏گردد و هر كس پولى را قرض كند و نيت باز پرداخت آن را نداشته باشد، سارق و دزد بحساب مى‏آيد.

آرى مى‏بينيم كه نيت بد و قصد فاسد چگونه مباح را حرام و جايز را ممنوع قرار داده است.

همه اينها، اعتقاد مسلمان نسبت به اهميت نيت تقويت مى‏كنند. اينجا است كه مسلمان تمام اعمالش را بر اساس نيت پاك پى‏ريزى مى‏كند و تمام سعى و تلاشش را بخرج مى‏دهد تا هيچ عملى را بدون نيت يا با نيت بد، انجام ندهد. زيرا نيت، روح و پايه اعمال است، صحت و فساد اعمال بطور كامل منوط به صحت و فساد نيت است، عمل، اگر بدون نيت انجام گيرد، صاحب آن رياكار، حيله‏گر و مغضوب محسوب مى‏گردد.

 مسلمان تمام اعمالش را بر اساس نيت پاك پى ريزى مى‏كند و تمام سعى و تلاشش را بخرج مى‏دهد تا هيچ عملى را بدون نيت يا با نيت بد، انجام ندهد. زيرا نيت، روح و پايه اعمال است، صحت و فساد اعمال بطور كامل منوط به صحت و فساد نيت است، عمل، اگر بدون نيت انجام گيرد، صاحب آن ريا كار، حيله‏گر و مغضوب محسوب مى‏گردد.

 آرى! مسلمان بر اين باور است كه نيت در ابتدا ركن اعمال و باعتبار استمرار، شرط اعمال است، اين اعتقاد را نيز دارد كه نيت فقط تلفظ اين الفاظ (بارالها چنين نيت كرده‏ام) نيت و نه نيت تنها سخن گفتن با خود است، بلكه نيت درست، عبارت است از تمايل و گرايش قلب بسوى عمل و براى هدف صحيحى، مانند دفع مضرت يا جلب منفعت، در زمان حال يا در زمان آينده، و به تعبيرى ديگر نيت عبارت است از: اراده براى انجام كارى بمنظور خشنودى خداوند و امتثال از فرمان وى.

 وقتى مسلمان بر اين باور و عقيده است كه تنها عمل مباح، بوسيله نيت تبديل به طاعت مى‏شود و اجر دارد و اينكه: اعمال هرگاه منهاى نيت باشند تبديل به معصيت و موجب عذاب مى‏شوند، چنين نمى‏انديشد كه كارگناه و خلاف شرع در اثر نيت پاك، تبديل به طاعت مى‏شود يا نيت حسنه در آن تاثير مثبت دارد - خير- در نتيجه، اگر كسى بخاطر خشنودى ديگران، از كسى غيبت مى‏كند، او در واقع خدا را نافرمانى كرده است، نيت حسنه كه همانا خشنودى ديگران است، سودى براى او ندارد، كسى كه با مال حرام مسجد مى‏سازد، اجر نمى‏برد، كسى كه در مجالس و محافل رقص و سرور، حاضر مى‏شود يا كارت‏هاى قمار را مى‏خرد و منظورش تقويت و تائيد پروژهاى خيريه است يا هدفش كمك به جهاد و مجاهدين است، او در واقع خداوند را معصيت كرده، و گناه كار است. هيچ اجرى به وى نمى‏رسد، كسى كه روى قبور و مزار صالحان و نيكان گنبد مى‏سازد، براى آنان حيوان ذبح مى‏كند، يا به قصد محبت صالحان بنام آنان نذر مى‏كند، او در واقع خدا را نافرمانى كرده است و در برابر اين گونه اعمال بجاى ثواب گناه به او مى‏رسد ولو اينكه نيتش پاك باشد، همانطور كه خودش معتقد است. زيرا كه جز اعمال مباح عملى ديگرى نمى‏تواند بدليل نيت صالحه، تبديل به طاعت شود، اعمال حرام به هيچ وجه تبديل به طاعت نمى‏شوند.

آداب عبادت و بندگى خداوند:

مسلمان همواره نگاهش به نعمت‏هاى بيشمار الهى است. نعمت‏هائى كه از زمان بسته شدن نطفه‏اش در رحم مادر، تا زمانى كه به ديدار پروردگارش مى‏شتابد، شامل حال او مى‏باشند. وقتى مسلمان و بنده مؤمن به اين نعمت‏ها مى‏انديشد، خدايش را در برابر اين نعمت‏ها بوسيله زبان مى‏ستايد و ثنا مى‏گويد. و با جوارح و اعضاى خود او را بندگى مى‏كند. اين در واقع نشان‏دهنده ادب و احترام از جانب بنده نسبت به پروردگارش است، زيرا: ناسپاسى و كفران نعمت منعم هيچگونه ارتباط و پيوندى با ادب و احترام ندارد. انكار احسان و نعمت‏هاى الهى مترادف با بى‏ادبى و بى‏احترامى در شان او است. زيرا خداوند مى‏فرمايد:

« وَمَا بِكُمْ مِنْ نِعْمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ » (نحل: 53). «تمام نعمت‏هاى شما از جانب پروردگار هستند».

« وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا»

«نعمت‏هاى خداوند قابل شمارش نيستند». (نحل: 18).

« فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لِي وَلَا تَكْفُرُونِ» (بقره: 152). «مرا ياد كنيد تا من در فكر شما باشم و از نعمت‏هاى من سپاسگذارى كنيد و كفران نعمت نكنيد».